Het Dappere Broodroostertje
Het Dappere Broodroostertje. Wie in de jaren negentig kind was, zoals ik, of jonge kinderen had en moest meekijken, herinnert zich deze populaire animatiefilm wel. Vijf bevriende apparaten - Toaster het broodroostertje, Lampie de lamp, Deekie het elektrisch dekentje, Radio de kortebuisradio en Stoffie de stofzuiger - zijn bang om afgedankt te worden wanneer hun eigenaar Rob hun huis te koop zet en zonder hen het huis verlaat. Wat volgt is een avontuur om hun baasje terug te vinden.
De film dateert uit 1987 en ook toen al bestond het consumentenverlangen om verouderde, maar werkende, huishoudtoestellen te vervangen door nieuwere. Laat het duidelijk zijn dat de schrijvers dit thema niet vastgrepen om het over duurzaamheid te hebben: dat stond toen bijlange nog niet (voldoende) op de publieke agenda. Het verhaal raakt thema’s aan als verlatingsangst en jezelf nuttig voelen, maar het gaat ook om de liefde de we hebben voor objecten uit het verleden en hoe we deze meenemen naar de toekomst. Het was een onafhankelijke productie, waardoor de makers meer bewegingsruimte hadden om ook donkere elementen in te brengen. Dat er traantjes werden gelaten door menig kijker, jong en oud, inclusief mezelf, is daar getuige van.
Vandaag blijft het verhaal relevant, maar ook om een andere reden. Duurzaamheid staat nu wél – en stevig - op de publieke agenda. Afgedankt elektro vormt een enorme hoeveelheid afval: in België ging het zo’n 160.000 ton in 2020. Factcheckers ging na hoeveel van het afgeleverde elektro op recyclageparken nog werkt of herstelbaar is. Je zou er bijna van je stoel door vallen: meer dan de helft! In een circulaire economie streven we ernaar om producten en materialen zo lang en zo goed mogelijk te gebruiken en zo weinig mogelijk afval te produceren. Voor de Vlaamse overheid is de circulaire transitie een belangrijk thema om onze klimaatdoelstellingen tegen 2030 te kunnen halen.
VLAIO helpt ondernemingen om die omslag richting circulaire economie te maken. We zien dat de interesse hierin de laatste jaren sterk toeneemt. In 2022 kregen we dubbel zoveel ondernemingen over de vloer met interesse in begeleiding rond circulaire economie als het jaar ervoor. Dit jaar voorspellen de voorlopige cijfers opnieuw een verdubbeling.
Deze trend komt voor experts niet als een verrassing: de circulaire economie biedt heel wat opportuniteiten voor ondernemingen. Die eerder vermelde gigantische stroom aan bruikbare en herstelbare toestellen is een verspilling van formaat en kost een gemiddeld huishouden honderden tot duizenden euro’s per jaar. Kringwinkels zijn hier al op gesprongen, onder andere door de uitbouw van hersteldiensten of tweedehandsverkoop, zoals je kon zien in de aflevering van De Markt op zaterdag 17 juni 2023.
Maar er zijn kansen voor elk soort onderneming. Met bijkomende diensten-na-verkoop als herstel kan je nieuwe markten aanboren en groeien. Je houdt bovendien de controle over wat gebeurt met je product na verkoop, in plaats van dit over te laten aan een derde partij. Je verdienmodel wordt ook future proof, want je bent voorbereid op onzekere (of duurdere) toevoer van grondstoffen, stijgende kosten van afvalverwerking en strengere wetgeving. Zowel voor de Europese Commissie als onze federale overheid is herstel een prioriteit. Zo komt er in België vanaf 2026 een ‘herstelbaarheidsindex’ met een score van 1 tot 10 voor bepaalde producten.
De consument en het klimaat varen ook wel bij meer herstel. Het European Environmental Bureau becijferde dat een gemiddeld huishouden bijna 700 euro zou besparen als het toestellen - denk aan een smartphone, koelkast, oven, …- één jaar langer gebruikt dan gemiddeld. Gebruik je deze toestellen drie jaar langer, dan loopt de besparing op tot bijna 2000 euro per huishouden, zelfs wanneer je spullen moet herstellen in die periode. Vooral multimedia weegt door in het budget. Dezelfde studie becijferde dat we de CO2 uitstoot van twee miljoen wagens uitsparen als we slechts vier toestellen één jaar langer gebruiken: wasmachines, laptops, smartphones en stofzuigers. Ik gebruik nog steeds het elektrisch scheerapparaat dat mijn vader 28 jaar geleden kocht. Zo heeft iedereen wel een oud toestel dat maar niet stuk gaat. Het potentieel is immens.
Het uitbouwen van een herstelaanbod gaat niet van vandaag op morgen. VLAIO ondersteunt ondernemingen die de stap richting circulariteit willen zetten en we doen dit in kader van het partnerschap Vlaanderen Circulair. Zo kunnen ondernemingen beroep doen op advies van onze bedrijfsadviseurs om bijvoorbeeld hun ambities scherp te krijgen of zicht te krijgen op financieringskanalen. Wie al beter weet waar die naartoe wil, kan beroep doen op heel wat generieke subsidiemogelijkheden. Specifiek voor circulaire projecten is er de kmo-groeisubsidie en de oproep living labs circulaire economie. Er lopen ook al heel wat living labs die gesteund werden in 2022, waaronder ‘Herstel Eerst’, die het makkelijker moet maken voor ondernemingen om in te zetten op herstel.
Het Dappere Broodroostertje maakte zonder het te beseffen toch een circulair punt. De vriendjes maken een bloedstollende ontsnapping mee uit een elektrowinkel, waar nog werkende toestellen ontmanteld worden voor hun onderdelen (dit is alleen circulair als het product stuk is!) en Toaster redt de groep op het nippertje van de shredder op het recyclagepark (recycleren is de allerlaatste optie, na herstel en hergebruik!). Helemaal op het einde heeft Rob het spreekwoordelijke circulaire licht gezien en herstelt hij braaf de schade die Toaster opgedaan heeft en neemt de vijf toestellen mee naar zijn kot aan de universiteit. Goed bezig Rob!
Ik lanceer een warme oproep om Het Dappere Broodroostertje eens te (her)bekijken om daarna geïnspireerd aan de slag te gaan met herstel!
