Tien personen uit het Antwerpse tussen 20.000 Gentse supporters en het broze evenwicht van onze atmosfeer
In water ben ik nooit geïnteresseerd geweest. Achteraf bekeken is dit eigenaardig, want zeker als student werd mijn geest danig geprikkeld door zo ongeveer alles wat in de omgeving van mijn kot te vinden was, ook door vloeibare zaken. Maar water was er niet bij.
Energie was interessanter, soms ook spectaculairder. Het concept energie sprak mij veel meer aan dan het weergaloos saaie en smakeloos alomtegenwoordige water. Maar zijn die twee wel zo verschillend, vraag ik me nu af? Beide zijn levensnoodzakelijk en hun aanwezigheid in een voor de mens bruikbare vorm is de basis van elke samenleving. Misschien vind ik in de fysica der dingen en in daaraan gekoppelde semantische (en huisgemaakte) filosofie eigenschappen om water en energie te onderscheiden? Vooreerst zou je kunnen denken dat water in tegenstelling tot energie, niet echt verbruikt wordt. Toch niet op huishoudelijk niveau. Je doet er van alles mee. Het wordt vuil en onbruikbaar. Maar het blijft gewoon water. Terwijl energie op een bepaald moment op is. Een batterij valt plat, of gas wordt verbrand. Anderzijds zegt de eerste hoofdwet uit de fysica dat energie nooit verloren gaat, en dus net als water niet verbruikt wordt, maar gebruikt. Wat met energie gebeurt is gelijkaardig aan wat met water gebeurt: de kwaliteit gaat achteruit. Energie degradeert (da’s meteen een formulering van de tweede hoofdwet), dissipeert en keert terug naar een onbruikbare lagetemperatuurswarmte.
Maar goed, hoe interessant bespiegelingen rond energie ook zijn, deze blog gaat over water. En water kent vele problemen: te veel of te weinig, niet proper genoeg... De uitdagingen rond water zijn groot en divers. VLAIO geeft subsidies voor watertechnologie. Op de lijst van de ecologiepremie staan een aantal zuiveringstechnologieën. We bieden zelfs een volledig gratis waterscan aan ondernemingen die daartoe nog niet verplicht zijn. Het feit dat deze subsidies bestaan, hoeft niet te betekenen dat zich aan de einder van het vakgebied in kwestie donkere wolken samenpakken. De problemen lijken vooralsnog niet ernstig of acuut. Maar van een heldere hemel kan je ook niet spreken.
Wat is er dan aan de hand met water? Neen, het is niet zo dat we teveel water verbruiken. We boren ook niet de verkeerde bronnen aan. Onze problemen met water zijn eerder een gevolg van de klimaatverandering dan dat onze omgang ermee daarvan een oorzaak zou zijn. We zullen langer durende periodes van droogte kennen, en de intensiteit van neerslag tussendoor zal stijgen. Maatregelen hieromtrent zijn een vorm van adaptatie, aanpassing aan een gegeven toestand.
De klimaatverandering op zich is een ander verhaal. Die heeft te maken met de uiterst gevoelige evenwichten in onze atmosfeer. Door de instraling van de zon is onze atmosfeer nooit in evenwicht. Warme lucht wordt van de evenaar richting pool gestuurd om af te koelen. Het feit dat de aarde om haar as draait, maakt dat dit transport meanderend gebeurt, en niet in een rechte lijn. Door de aanwezigheid van continenten en reliëf is de chaos nog complexer en in wezen onvoorspelbaar. Toch is in deze door de zon aangevuurde chaos een soort orde ontstaan. Het is deze orde die we gewoonlijk als een evenwicht beschouwen. Gemiddeld over een lange tijd kunnen we spreken van klimaatzones op onze wereldbol, die zich laten voelen in ons dagelijks weer.
De verstoring van dit broze evenwicht door de menselijke activiteit is de belangrijkste oorzaak van alle ongewenste gebeurtenissen die ons waarschijnlijk te wachten staan. Ik illustreer deze subtiliteit met een voorbeeld: de concentratie van CO2 in de atmosfeer, verantwoordelijk voor de warmtebalans, bedraagt ongeveer 400 ppm. Dit zijn parts per million: 400 moleculen op één miljoen. Dat zijn er vier op 10.000, of acht op 20.000. Ik denk dat iedereen kan volgen. En laat 20.000 nu net het aantal plaatsen zijn in het voetbalstadion van AA Gent. Stel je dit stadion voor, helemaal gevuld met Gentse supporters, en daartussen verdwaald, acht personen uit het Antwerpse, rood-wit versierd. Het is een vreemd beeld. Die acht zijn uiteraard welkom, want ook de tegenpartij heeft recht op een aanmoediging. Maar klimaatgewijs moeten het er geen tien worden, of ’t loopt mis… Dit is de precaire toestand van onze atmosfeer. Ook deze metafoor zelf kan trouwens gevoelig liggen en ik werk deze hier liever dan ook niet verder uit. Het gaat mij enkel om het idee van de aantallen.
In een volgende bijdrage hoop ik wat meer cijfermateriaal te brengen. Iets over de waterbalans van Vlaanderen, die, laten we hopen, minder fragiel en broos is.
