Voorbij de hype: een reality check rond waterstof

Mijn eerste positieve herinneringen aan waterstof dateren van de vroege jaren ’80. Tijdens het examen quantumfysica trok ik het kaartje waterstof, meteen het eenvoudigste chemische element om te bespreken. Later werkte ik in de zware industrie, waar waterstof een belangrijk hulpmiddel is. Zo is de oppervlakte van een staalplaat, die met waterstof behandeld werd, microscopisch zuiver, perfect voor een klassewagen met een roestgarantie van 15 jaar. Alle gloeiovens voor topkwaliteit vlakstaal werden met waterstof behandeld, vooraleer ze te verzinken.

Hoewel waterstof zowat het eenvoudigste bestaande chemische element is, staat het vandaag toch in het middelpunt van een storm. Enkele jaren geleden was het een hype in de klimaatwereld, het zou bijna alle klimaatproblemen kunnen oplossen. Een auto op waterstof laat niet meer dan wat waterdamp achter in de atmosfeer, je kan er energie in opslaan, schepen mee aandrijven en vliegtuigen mee laten vliegen. Ook kan je er materialen mee maken zonder schadelijke uitstoot te veroorzaken. Zo weten we vandaag dat je met waterstof staal kan produceren zonder hoogoven en bijna zonder uitstoot.

Maar, zoals steeds, als het te mooi lijkt om waar te zijn… Bij het aanmaken van waterstof op basis van fossiele brandstoffen komt veel CO₂ vrij. Je kan deze opvangen, maar dat vraagt zware investeringen voor de afvoer en de opslag. Ook zijn de mogelijkheden voor opslag, zoals in lege gasvelden, eindig. Deze ‘blauwe waterstof’ heeft dus ook nadelen. 

Het genereren van ‘groene waterstof’ op basis van de elektrolyse van water is wél milieuvriendelijk, maar vraagt groene energie, véél groene energie, waarover we de komende jaren niet beschikken. Misschien moeten we groene waterstof aanmaken op plaatsen waar veel hernieuwbare energie beschikbaar is en moeten we deze op grote schaal invoeren?

De discussies op het seminarie “Voorbij de hype. Een reality check rond waterstof” passen in een tijdsgeest, die soms weinig ruimte laat om genuanceerde standpunten in te nemen. We trachtten heldere antwoorden te geven en zeer strikte richtlijnen voor investeringen op te geven, maar misschien is de werkelijkheid complexer. Want waarom zouden we géén waterstof mogen invoeren? Omwille van een geopolitiek risico? Hoewel mogelijk een kwart van de aardoppervlakte geschikt is om hernieuwbare energie op te wekken en groene waterstof te genereren? Voeren we vandaag onze energie ook niet in per schip, met een kanjer van een geopolitiek risico? Waarom zouden we gedurende enkele jaren geen miljoenen tonnen CO₂ mogen opslaan onder de grond, als het enige alternatief op korte termijn er in bestaat ze te laten ontsnappen in de atmosfeer? Of bouwen we onze Westerse productie af en voeren we onze producten in vanuit landen, waar men met veel beperktere klimaatmaatregelen werkt? 

VITO gaf een uiteenzetting op basis van een wetenschappelijke aanpak waaruit bleek dat blauwe waterstof de komende jaren - bij gebrek aan voldoende groene energie - een goed alternatief kan bieden… Jammer genoeg laat de klimaatuitdaging zich niet vereenvoudigen tot eenvoudige regels en dogma’s. De komende generaties hebben een hele taak voor de boeg, op lange termijn, en het zal er op aan komen tot een consensus te komen en een draagvlak te creëren, ondanks vele onzekerheden.

Ik geef toe, in de vroege jaren tachtig heb ik de opgave vereenvoudigd door de kaart te trekken, met de omgeplooide randen. Want statistisch moest dit wel de veel getrokken kaart ‘Bespreek de quantummechanische eigenschappen van waterstof’ zijn. De klimaatuitdaging zal een andere inspanning vragen. Waterstof kan een deel van de oplossing bieden, een dure oplossing, maar één die toelaat problemen op te lossen waarvoor soms geen andere oplossingen bestaan. En dat leunt dan opnieuw zeer dicht aan bij de consensus van het seminarie, op het einde van de receptie. Een hapje en een drankje doen wonderen.