Innovatieve vacuümbuizen voor de Einsteintelescoop
Kijk jij naar het heelal met een nieuwsgierige en leergierige blik, dan hoorde je vast al over de Einsteintelescoop. Europa plant de bouw van een ondergronds observatorium voor zwaartekrachtgolven. Onderzoekers zullen via deze golven meer te weten komen over de oorsprong van het heelal, zwarte gaten,… Twee regio’s zijn nog in de running om dit observatorium te huisvesten: de Euregio (het drielandenpunt België, Nederland en Duitsland) en Sardinië. In 2026 hakken de Europese ministers de knoop door en kennen we de definitieve locatie.
De verwachting is dat de regio die de huisvesting van de Einsteintelescoop binnenhaalt, niet alleen kan rekenen op grote investeringen, maar ook op hogere werkgelegenheid, het aantrekken van jonge talenten en de groei van innovatieve bedrijven. Niet verwonderlijk dus, dat er vanuit verschillende hoeken initiatieven komen om de kandidatuur van onze grensregio te versterken.
Eén van die initiatieven is het Interreg Maas-Rijn (NL – BE – DE) project BeamPipes4ET (Beampipes for the Einstein Telescope). De Einsteintelescoop is geen klassieke, bovengrondse telescoop. Voor het meten van de zwaartekrachtgolven, zullen er op zo’n 250 tot 300 meter diepte 3 gangen worden gebouwd, van elk 10 kilometer lang. Die gangen vormen een driehoek. Er zal daarbij een vacuümsysteem van120 km worden aangelegd, via buizen met een diameter van 1 meter. Traditioneel worden daarvoor buizen gebruikt van 18 meter lengte. Deze worden in fabrieken geproduceerd, getransporteerd naar de plaats van installatie en ter plaatse aan elkaar verbonden via flenzen of rondlassen. Wanneer je weet dat er ongeveer 6.600 buizen nodig zijn voor een vacuümsysteem van 120 km en dat deze buizen één per één vanuit de fabriek naar de site worden getransporteerd, dan besef je dat dit een grote impact heeft op de omgeving.
Daar hebben de partners in BeamPipes4ET iets op gevonden. Dit samenwerkingsverband tussen kennisinstellingen en ondernemingen uit Nederland, Duitsland en België, ontwikkelt een nieuw productieconcept: de productie van buizen, ter plaatse, in een continu proces uit rollen plaatstaal. Deze buizen, tot 500 meter lang, bestaan uit één stuk, wat het laswerk aanzienlijk beperkt. In het project BeamPipes4ET bouwen de projectpartners een volledig geautomatiseerde robot voor de productie van deze buizen. Dit levert vele voordelen op: het transport wordt beperkt tot een paar leveringen van de metalen rollen en verbindingen tussen de buissecties worden beperkt. Dit verhoogt de betrouwbaarheid, verlaagt de impact op het leefmilieu en de omgeving, en vermindert noodzakelijke personeelsinzet.
Daarnaast ontwikkelen de projectpartners een nieuwe technologie voor het lassen van buizen: mobiel laserstraallassen onder een vacuüm. Hierdoor vermindert de interactie van de lasoppervlakken met de omgeving. Laserstraallassen wordt momenteel reeds uitgevoerd in vacuümkamers op voorwerpen waarvan het maximum volume bepaald wordt door de grootte van de vacuümkamer. De projectpartners zullen deze technologie uitbreiden naar mobiele vacuüms, waardoor het volume niet meer wordt beperkt.
De schaal van dit project doet ons zelf versteld staan, maar we gaan aantonen dat het mogelijk is.
Maar wat als de Einsteintelescoop uiteindelijk toch in een andere regio wordt gebouwd? De concepten en technologieën die worden ontwikkeld in ‘BeamPipes4ET’ kunnen worden toegepast op elk groot vacuümsysteem en op de productie van pijpleidingen of andere grote leidingsystemen. De partners zullen in het project dus ook inzetten op het promoten van de projectresultaten en het verkennen van potentiële toepassingen, naast de Einsteintelescoop. En dat is precies waar Interreg ook voor staat: inspelen op de aanwezige sterktes en opportuniteiten in onze regio’s, stimuleren van grensoverschrijdende én grensverleggende samenwerking, voor een blijvend positief effect op onze hele regio.
Het totale projectbudget van BeamPipes4ET bedraagt 2.848.707,07 euro. De partners ontvangen 50% cofinanciering vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling via Interreg Maas – Rijn (NL – BE – DE). Vanuit Vlaanderen nemen Werkhuizen Hengelhoef Industrial Contracting, Universiteit Antwerpen, Universiteit Hasselt en Aperam Stainless Belgium deel. Zij ontvangen 15% extra cofinanciering vanuit het Fonds voor Innoveren en Ondernemen, voor een totaal bedrag van 252.898,33 euro.