Lokaal Signaal: op naar een beter lokaal sociaal beleid

Sensoren in de samenleving

Veldwerkers – waaronder thuisverpleegkundigen, maatschappelijk werkers, straathoekwerkers, leerkrachten, apothekers en begeleiders in assistentiewoningen  – hebben vanuit hun functie of engagement regelmatig contact met kwetsbare burgers. Ze zijn de eerste sensoren in de samenleving om te voelen, zien en horen waar er structurele sociale en maatschappelijke problemen opduiken. 

Sinds enkele jaren werkt VVSG daarom samen met tien lokale besturen (Kortrijk, Oud-Turnhout, Gent, Bornem, Berlaar, Eeklo, Dendermonde, Sint-Niklaas, Roeselare en Mortsel) en partners als District09, VIVEL en Eerstelijnszone Gent, aan de ontwikkeling van een digitale tool en een proces om vanuit de eerstelijnsignalen met lokale besturen en partners aan de slag te gaan. Het uiteindelijke doel is om de signalen systematisch te laten doorstromen naar het beleidsniveau, waardoor lokaal sociaal beleid beter kan inspelen op de behoeften van kwetsbare burgers. 

VLAIO, Fonds “Ga Voor Geluk”, de Koning Boudewijnstichting, Departement Zorg, de tien lokale besturen en de VVSG financieren het project inde schoot van het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO). Tree company is de digitale partner.

Lokaal Signaal: innovatief én maatschappelijk

De wil om lokaal sociaal beleid in zowel kleinere als grotere gemeenten rechtstreeks te laten voeden vanuit de eerste lijn, het gezamenlijk zoeken – vanuit de gebruiker – naar oplossingen voor complexe problemen, de inbreng van artificiële intelligentie die ruwe signaalinformatie kan categoriseren, rubriceren, verbinden en versterken, samen met een sterk partnerschap met tien lokale besturen en partners: die elementen vormen het sterk innovatieve karakter van Lokaal Signaal.

Tegelijkertijd zoeken de partners vanuit deze innovatie en de maatschappelijke troeven van de tool Lokaal Signaal naar duurzame samenwerkingsverbanden. Zo krijgt de tool alle kansen om ingang te vinden bij alle lokale besturen en hun partners. 

Onderdeel ‘captatie’ nu opgeleverd

Een eerste gedeeltelijke oplevering van de tool, met name voor het onderdeel ‘captatie van signalen uit de eerste lijn’ – dat letterlijk een stem geeft aan de veldwerker – is een feit. ‘Wat zegt de gebruiker ons?’ is de vraag die bij de ontwikkeling van dit onderdeel centraal stond. In deze fase gaven diverse proefgebruikers – van maatschappelijk werkers en thuisverplegers over schooldirectieleden tot verantwoordelijken voor het sociale leven in rusthuizen – input over de eerste vorm van de tool voor de signaalgever. Ontwikkeling in acht sprints resulteerde in een tool waarin signaalgevers signalen kunnen invoeren, ‘upvoten’ en prioriteren, signalen van andere gebruikers kunnen verrijken en de evoluties in die signalen kunnen ‘volgen’. 

Gebruikers zijn het erover eens dat de basis van de tool goed zit, en tonen zich enthousiast over het gebruiksgemak. Artificiële intelligentie wordt ingezet om bijvoorbeeld tekortkomingen in signalen aan te duiden, ontbrekende informatie te signaleren, haatspraak weg te filteren, compacte en vlot leesbare samenvattingen van signalen te maken, doelgroepen en beleidsdomeinen bij signalen te labelen, ... Bij dit alles is de bescherming van persoonsgegevens een belangrijk aandachtspunt.

Klaar voor de volgende stap: signaalverwerking

De huidige ontwikkelingsfase draagt ook de kiemen voor de volgende in zich. Eens de signalen zijn ingegeven, stromen ze van signaalgevers door naar signaalverwerkers. Daarmee komen we vooral op het werkterrein van stafmedewerkers voor lokaal sociaal beleid bij steden en gemeenten en andere organisaties. Via hen brengt de tool analyse en rapportering van de signalen tot bij de uitvoerende mandataris. De oplevering van dit volgende luik staat gepland voor juni 2025. Hoe de signaalverwerker en het lokaal bestuur met haar partners met de signalen aan de slag kan, wordt nu verder onderzocht en vooral ontwikkeld. 

“Lokaal Signaal wordt een middel om met de eerste lijn in je lokaal bestuur aan de slag te gaan rond concrete problematieken”, zegt Kirsten Dewaelhyns, die voor de VVSG het project trekt. “In de toekomst zal je dat als lokaal bestuur ook samen met grotere partners kunnen doen, die zich richten op een signaal. De grote sociale organisaties kunnen bijvoorbeeld sleutelsignaalverwerkers zijn. De keuze voor partners zal uiteindelijk toekomen aan het lokale bestuur zelf. Bij zo’n partnerschappen horen ook contracten, want het gaat over data en privacy.” 

Het ultieme doel

Het ultieme streefdoel van Lokaal Signaal is komen tot een betere onderbouw van het lokaal sociaal beleid, waar tal van lokale besturen en de Vlaamse overheid vragende partij voor zijn. Lokaal Signaal is een antwoord op de vraag naar ‘de stem van de eerste lijn’ en het hanteren van transparante en systematische procedures om signalen om te zetten in beleid en oplossingen. Met Lokaal Signaal is dat proces in gang gezet voor de deelnemende lokale besturen en partners, met het vooruitzicht op een degelijk, gebruiksvriendelijk instrument dat aan de noden van elk lokaal bestuur kan worden aangepast. “Daar kan uiteindelijk iedereen beter van worden”, besluit Kirsten Dewaelheyns.