Veel kleine beestjes, een duurzaam geheel

Meelwormen, zeg je?

Joeri Van Steenberghe (Oprichter Nova-Res): “Als je er even bij stilstaat, zijn meelwormen fantastische diertjes. Ze hebben weinig water en ruimte nodig en stoten nauwelijks broeikasgassen uit. Ze zetten organisch afval om in eiwitten en oliën. Op die manier zijn ze een duurzame manier om voedselafval te recycleren. Je vindt meelwormen o.a. terug in dierenvoeding en voedingssupplementen. De chitine uit het exoskelet (de ‘huid’) van meelwormen kan je omzetten in chitosan, dat gebruikt wordt in o.a. medicijnen en bij waterzuivering. Meelwormen zijn bovendien geschikt voor menselijke consumptie. Je vindt ze terug in enkele lekkere snacks. En tenslotte kan je hun uitwerpselen als organische meststof gebruiken. Niets gaat er verloren in het hele proces. Je hebt organisch afval omgezet in nieuwe grondstoffen.” 

Uitdagingen zijn kansen die om innovatie vragen

Ook het productieproces is relatief eenvoudig op het eerste gezicht, vertelt Joeri enthousiast: “Je neemt plastic bakken en voorziet die van substraat waarop de meelwormen gedijen: een mengeling van droge en natte voeding. Voor de droge voeding kan je tarwezemelen gebruiken, een nevenstroom uit de tarwe-industrie. Mensen en andere dieren verteren dat moeilijk, maar bij meelwormen is dat een geschikte optie. Om de twee dagen voed je de meelwormen met ‘natte’ voeding – restanten van groenten en fruit, zeg maar. Dat is  – voorlopig – een manueel en arbeidsintensief proces waar ik via innovatie verbetering wil brengen.” 

“Er is de logistieke uitdaging van transport en houdbaarheid van je fruit- en groentereststroom. Vooral in de zomer moet je erop toezien dat de voeding niet rot of gist door de warmte. Anderzijds zijn sommige van de aangeleverde resten zoals bloemkoolbladeren of paprikaharten te groot. Die moet je verhakselen. Bovendien bevat die reststroom vaak suikers die er al snel een kleverige brei van maken. Dat zijn allemaal moeilijkheden die je moet oplossen.”

“De bakken moeten regelmatig verschoond worden om de organische mest te recupereren. Maar je begrijpt heel snel dat de intensieve manuele handelingen de arbeid in België heel duur maken. Heel wat ruimte nog voor verbetering, denk je dan, en met mijn ervaring in de procesindustrie kan ik daar zeker aan bijdragen.”

Landbouwondernemerschap

Joeri: “In 2022 startte ik met een eenmanszaak. Ik wilde ondernemen en daarbij een bijdrage leveren in het oplossen van het klimaatprobleem. Na 25 jaar als werknemer in multinationals actief te zijn, vroeg het toch om een aanpassing om de rol van ondernemer op te nemen. Bij een insectenkwekerij zijn vraag en aanbod zeker een leerpunt: anticiperen op de toekomstige vraag is moeilijk, omdat het kweekproces heel delicaat is. Het is niet vanzelfsprekend om het aanbod zomaar aan te passen afhankelijk van de vraag.”

“Pas als je een topexpert bent, kan je meer ‘goochelen’ met de productievolumes. Ik heb ondervonden dat stabiliteit daarbij de essentiële factor is. Er zijn enorm veel variabelen die het kweekproces en het leven van die organismes beïnvloeden. Dat maakt het boeiend, maar hoofdzaak is dus om alles zo stabiel mogelijk te houden: luchtvochtigheid, de temperatuur … Bovendien produceren insecten warmte. Ook in de winter moest ik koelen om de temperatuur stabiel te houden. Ik moest meteen aan warmterecuperatie denken.”

“In mijn kwekerij produceer ik op jaarbasis vijf ton levende meelwormen (klopt). Dat klinkt veel, maar in vergelijking met de grote jongens is het peanuts. Maar zelfs bij die capaciteit, ben je net zoals in andere disciplines in de landbouw, intensief betrokken bij het gehele proces. Groot of klein, het is belangrijk om de dieren goed te leren kennen om de kweek en de opkweekmethodes te kunnen optimaliseren.”  

Fermenteren, automatiseren, opschalen

Joeri: “De industrie van de insectenkweek is zichzelf nog aan het uitvinden. Momenteel doet ieder daar zijn eigen ding en houdt dat voor zichzelf. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat goede samenwerkingen zowel de groei als de expertise kunnen bevorderen.  

Joeri: “Zo onderzoek ik o.a. de mogelijkheden van fermentatie voor organische nevenstromen. Een beloftevolle oplossing voor de houdbaarheid, verwerking en toediening van de nevenstromen aan de meelwormen.“

“In de petrochemie is het belangrijk om zaken die kunnen mislopen op voorhand te ontdekken en daar op in te spelen. Wat kan er mislopen? Welke problemen zijn te vermijden of te voorkomen? Met die vragen bekijk ik ook de kweekprocessen bij de meelwormen. Sinds twee jaar sta ik aan het roer van mijn eigen kwekerij. Ik heb in die tijd al veel kennis en ervaring opgedaan, ook naar ontwerp toe. De rode draad in mijn ondernemerschap is om andere meelwormenkwekers te inspireren en mee te denken en te bouwen aan innovaties die ervoor zorgen dat de stiel industrieel leefbaar wordt.”

“Daarom is de doelstelling van onze innovatieplannen: de plastic bak uit het productieproces te weren. In het noorden van Frankrijk zijn er grote fabrieken die financieel intensief ondersteund worden. Daar willen ze 50 ton eindproducten per dag produceren. Maar ook zij doen dat met plastic bakken. Die zijn natuurlijk veel groter van formaat. En alles wat wij manueel doen met die bakken, doen zij met robotten en transportbanden. Maar met mijn industriële ervaring, weet ik dat dat proces veel te complex is. Er is veel kans dat onderdelen kapot gaan en dat de loopband stilvalt. Veel elektromechanische componenten brengen veel risico’s met zich mee.” 

Starterssteun

Joeri: “Bij VLAIO kon ik terecht voor de innovatieve starterssteun. Om in aanmerking te komen heb ik een besloten vennootschap opgericht onder de naam Nova Res, met een Latijnse knipoog, letterlijk ‘een nieuwe zaak’. Om mijn ideeën te kunnen testen, een minimum viable product (MVP) af te leveren, moet je risico nemen, machines en onderdelen aankopen. Daar hangt een stevig prijskaartje aan. Op die manier bouwen we nu aan een pilootinstallatie. Bij VLAIO bedrijfsadviseur Luc Bastiaens kon ik terecht voor de begeleiding bij die eerste subsidieaanvraag. Onze samenwerking verliep heel vlot, en voor mijn aanmelding van een ontwikkelingssubsidie zit ik opnieuw met hem samen. Die innovaties moeten ertoe leiden dat we onze meelwormenkweek voorspelbaar kunnen schalen en rendabel maken.”

“Ik stapte niet in de insectenkweek om zoveel mogelijk geld te verdienen. Het is ongelooflijk boeiend om mee aan een volledig nieuwe industrie te kunnen bouwen. Een industrie die duurzaamheid hoog in het vaandel draagt en zeker zijn steentje zal bijdragen als oplossing in het klimaatprobleem.”