De opmars van stadslandbouw: groene slagader voor de duurzame stad

Het concept van stadslandbouw is geen nieuw fenomeen. Het is ouder dan de industriële revolutie, maar maakt een renaissance door. De aandacht voor lokale voedselproductie en duurzaamheid neemt overal in de wereld toe. Naarmate de bevolking in steden groeit, neemt de noodzaak toe om binnenstedelijke agglomeraties op een duurzame en inclusieve manier te voorzien van vers voedsel. Volgens de Verenigde Naties zal bijna 70% van de wereldbevolking in 2050 in stedelijke gebieden wonen, in België loopt dit op tot 98,9 %. Dit verhoogt de druk op voedselsystemen aanzienlijk. Stadslandbouw zal een wezenlijk deel van de oplossing uitmaken.

Voordelen van stadslandbouw

Stadslandbouw heeft een aantal voordelen. Het verbetert het welzijn en de levenskwaliteit, draagt bij aan sociale cohesie en bevordert duurzame voedselproductie. Het biedt innovatieve oplossingen voor voedselveiligheid en stelt stedelingen in staat te connecteren met de bron van hun voeding. Mensen die betrokken zijn bij het zogenaamde ‘urban farming’ ervaren een groter gevoel van samenhorigheid en verbondenheid.

Nuttig gebruik van verloren ruimte

Door innovatieve methoden, zoals hydrocultuur, aquaponics (de geïntegreerde vis- en plantenteelt) en het gebruik van verticale tuinen, kunnen steden ongebruikte ruimte efficiënt benutten. Deze benaderingen maken het mogelijk om voedsel te verbouwen in omgevingen waar traditionele landbouwmethoden ontoereikend zijn. Het leidt tot verser voedsel, verminderde transportkosten en een lagere CO2-uitstoot.

Biodiversiteit

Bovenop de voedselproductie zelf biedt stadslandbouw nog heel wat ecologische voordelen. Het heeft een afkoelingseffect, dient als waterbuffer, zorgt voor luchtzuivering, reduceert groenafval door het te gebruiken als compost, etc. Standslandbouw draagt met andere woorden bij aan de ontwikkeling van groene ruimtes die de stedelijke biodiversiteit en lokale natuur bevorderen.

Initiatieven die het verschil maken

De trend van stadslandbouw is een wereldwijd fenomeen en ook ons land blijft hierin niet achter. Volgende voorbeelden zijn een selectie uit de stadslandbouwinitiatieven in België.

BIGH Farms Brussel

BIGH staat voor Building Integrated Greenhouses. Het bedrijf is gevestigd in Brussel en richt zich op de ontwikkeling van grote stadsboerderijen in Europa. Zij gebruiken het dak van de Foodmet, een onderdeel van de Abattoir-site in Anderlecht, waar ze een aquaponics-boerderij hebben opgericht. Deze boerderij integreert viskweek met de teelt van groenten in een gesloten circuit.

Pakt Antwerpen

Vlakbij het centrum van Antwerpen benut Pakt een reeks daken voor haar stadsboerderij waarop organische groenten, fruit en kruiden worden gekweekt. Dit project is uniek omdat het ook een gemeenschappelijke ruimte is waar ondernemers, kunstenaars en buurtbewoners samenkomen en ideeën uitwisselen. Pakt is een voorbeeld van hoe stadslandbouw kan bijdragen aan de lokale gemeenschap en de economie.

Eclo in Brussel

Op de site van een oude brouwerij in Molenbeek kweekt Eclo, voorheen bekend als Le Champignon de Bruxelles, oesterzwammen op koffiedik. Dit voorbeeld van een circulair bedrijf combineert afvalvermindering met lokale voedselproductie. De zwammen worden verkocht aan lokale restaurants en winkels, waarmee het project bijdraagt aan de korte voedselketen. Recent breidde het initiatief uit met een aparte afdeling voor de productie van microgroenten en babykruiden.

Stadsboerderij Turnhout

Stadsboerderij Turnhout is een verzamelplaats voor verschillende verenigingen die actief zijn rond stadslandbouw. Het is zowel een productie- als een leerruimte die streeft naar het bevorderen van voedselbewustzijn en het aanleren van duurzame landbouwpraktijken aan de lokale bevolking. Ze telen uiteenlopende gewassen en houden ook kleinvee.

Roof Food in Gent 

Roof Food heeft een grote daktuin boven op een bedrijfsgebouw in de stad waar ze groenten en kruiden kweken. De geoogste producten worden vervolgens gebruikt in een cateringdienst die gezonde en duurzame maaltijden levert aan bedrijven en evenementen in de omgeving. Het initiatief combineert stadslandbouw met een sociale en ecologische missie, door lokaal geproduceerd voedsel te promoten en bij te dragen aan de vergroening van de stad.

Wereldwijde trend

Ook in de rest van de wereld ontstaan op grote schaal gelijkaardige projecten. Vaak verbinden ze technologische innovatie met gemeenschapszin en duurzaamheid. Enkele toonaangevende voorbeelden:

AeroFarms – Verticale landbouw in Newark

AeroFarms, gevestigd in Newark, New Jersey, is pionier op het gebied van aeroponische landbouw. Dat is landbouw in nevelcultuur zonder aarde. Met hun gesloten systemen kunnen ze de ideale groeiomstandigheden voor planten creëren, wat leidt tot een productiviteitsverhoging van wel 390 keer de standaardproductie per vierkante meter. Ze gebruiken 95% minder water dan traditionele landbouw en wekken hun energie duurzaam op.

Agricool – Aardbeien uit de container in Parijs

De Franse start-up Agricool heeft de 'Cooltainers' ontwikkeld waarin aardbeien in de stad kunnen worden geteeld. Ze passen circulaire principes toe waarbij ze 90% minder water verbruiken dan traditionele landbouw en hun voedselvoorziening binnen de stadsgrenzen plaatsvindt. Agricool traint ook stadsboeren via hun Cooltivators-programma om de gemeenschap in deze nieuwe landbouwmethodes op te leiden.

InFarm – Modulaire binnenteelt in Berlijn

InFarm is een in Berlijn gevestigd bedrijf dat compacte, schaalbare kweeksystemen ontwikkelt voor in stedelijke omgevingen. Door gebruik te maken van verticale landbouw worden kruiden en groenten dicht bij de consument geproduceerd, met een drastische vermindering van voedseltransport en watergebruik.

Farmizen – Miniboerderijen in India

Met zijn concept biedt Farmizen stadsbewoners persoonlijke miniboerderijen aan, waarbij ze via een app kunnen meebeslissen wat er wordt verbouwd. Tegelijk ondersteunt het platform lokale boeren door hen te voorzien van duurzame inkomsten en een afzetmarkt voor hun producten. Het initiatief brengt stedelingen dichter bij de bron van hun voedsel en brengt lokaal geteelde, organische voeding binnen hun bereik.

Gotham Greens – Klimaatgecontroleerde stadslandbouw in Amerika

Gotham Greens exploiteert datagestuurde kweekplekken in stedelijke gebieden verspreid in Amerika. Door de teeltomgeving zorgvuldig te controleren via dataverzameling, kunnen ze het hele jaar door verse producten aanbieden. Tegelijkertijd heeft het bedrijf nauwe samenwerkingsverbanden met lokale organisaties en scholen en stimuleert het stedelijke vernieuwing en gemeenschapsontwikkeling.

De toekomst van stadslandbouw

De toekomst van stadslandbouw ligt in de handen van technologische innovatie, maatschappelijke betrokkenheid en beleidsontwikkeling. Steden en gemeenten spelen een cruciale rol in het ondersteunen van deze sector door belemmeringen weg te nemen en lokale voedselproductie te stimuleren. De korteketenbenadering, waarbij het voedsel direct van producent naar consument gaat, wordt de standaard in een poging de stad niet alleen te voeden, maar ook te verduurzamen.