Circulaire initiatieven vinden steeds meer de weg naar steden en gemeenten

Steeds meer zetten de verschillende overheden in op verduurzaming. Circulariteit is daar een belangrijk onderdeel van. Het is gericht op het minimaliseren van verspilling en het maximaliseren van het hergebruik van grondstoffen, producten en materialen. Zowel verduurzaming als circulariteit kan heel wat vormen aannemen en tot nog meer acties leiden. In dit artikel bespreken we enkele voorbeelden in Vlaanderen en Nederland die de klemtoon leggen op circulaire afvalinzameling. Deze initiatieven richten zich op het tegengaan van voedselverspilling, het verminderen van afval en het omzetten van afvalstromen in nieuwe grondstoffen.

Circulaire proeftuin Stad Gent

Stad Gent heeft verschillende innovatieve projecten op het gebied van circulaire economie onder de koepel ‘Circulaire proeftuin’. Aan de hand van een circulair kompas werden verschillende stromen in kaart gebracht, geanalyseerd en werden verbeterpunten voorgesteld. De proeftuin richtte zich onder meer naar:

• Circulaire sociale tewerkstelling
• Duurzame werkkledij
• Circulair afvalbeheer
• Circulair bouwen
• Duurzame schoolmaaltijden
• Koffiegruis
• Hergebruik meubilair
• Circulaire IT
• Circulair groen

De proeftuin werd opgestart in 2020 en deelde ondertussen heel wat leerlessen ter inspiratie van andere overheden of organisaties. 

Circulair afvalbeheer

Eén van de projecten was het analyseren en verbeteren van het afvalbeheer van de stad zelf. Binnen het circulaire kompas, dat de verschillende fases van materialen kadert, situeert dit project zich vooral fases ‘Logistiek’ en ‘Einde levensduur’. Samen met externe partner Ivago werd onder meer ingezet op het in kaart brengen van de afvalstromen en de verduurzaming van de processen. De implementatie van de wegwijzer afvalvrij kantoor, een initiatief uit Nederland, was een van de resultaten. Ook werd koffiegruis als belangrijke afvalproduct gedetecteerd. Hier werd een specifiek project rond opgezet.  

Project koffiegruis

In de stadsorganisatie is veel koffiegruis aanwezig. In samenwerking met het project Urban Biorefinery van Glimps.bio konden grote hoeveelheden koffiegruis verzameld, onderzocht, verwerkt en hergebruikt worden. Zo werd in samenwerking met een Gentse zeepziederij een handzeep ontwikkeld op basis van de oliën uit het koffiegruis. 

PlastiCity

Tenslotte is Stad Gent ook coördinator van het project PlastiCity. Samen met andere steden uit Nederland, Frankrijk en Verenigd Konikrijk wordt er gezocht naar nieuwe oplossingen voor het ophalen, sorteren en verwerken van plastic afval. Het doel van het project is het onderzoeken van nieuwe verwerkingsmethodes voor ‘verloren plastics’ om het recyclagepercentage van plastics in steden te verhogen van 20% naar 50%.

Project Circulaire Keten

De transitie naar een meer duurzame en circulaire economie staat hoog op de agenda van de provincie Oost-Vlaanderen. Met het project ‘Circulaire Keten’ wil de provincie haar ambities kracht bijzetten door samenwerkingsinitiatieven (financieel) te ondersteunen. 

Kaffee Circulair

'Kaffee Circulair’ is het project waar onder meer stad Gent zoals hierboven beschreven aan meegewerkt heeft. Koffiegruis wordt verzameld, gedroogd, geperst tot olie en koek en vervolgens gebruikt als nieuwe grondstof. Met die olie kan dan zeep gemaakt worden, terwijl de koek gebruikt kan worden als voedingstoepassingen, veevoeder, bodemverbeteraar of vulstof voor plaatmateriaal. Op deze manier krijgt koffiegruis van bedrijven en horeca een nieuw leven. 

GrasVezel

Het project GrasVezel wil grasmaaisel opwerken tot een vezel die gebruikt kan worden als grondstof voor circulaire bouwmaterialen zoals vezels voor stroleem of vezelplaten. Het betreft een samenwerking tussen een onderzoeks- en ontwikkelbedrijf uit drongen en een maatwerkbedrijf uit Hamme.  Er wordt onderzocht hoe het best kan gemaaid worden om een maximaal bruikbaar maaisel te hebben. Daarna wordt ook onderzocht hoe het optimaal kan gedroogd en verwerkt worden in functie van hergebruik bij de productie van andere materialen. 

Weisoep

Bij de productie van kaas ontstaat ‘melkwei’. Dit wordt nog te vaak gezien als afvalproduct en te weinig als reststroom. Het project richt zich op het onderzoeken van dit restproduct om hergebruik in groentesoep te bevorderen.  

Meet the Oscars

Een spraakmakend project in Nederland is Oscar Circulair. In verschillende gebieden in drie grote steden in Nederland (Amsterdam, Rotterdam en Utrecht) wordt met een elektrische wagen gescheiden afval ingezameld door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. The Oscars verzamelen gebiedsgericht bedrijfsafval. Het afval en de grondstoffen worden dagelijks ingezameld door een zero emissie voertuig. De grondstoffen worden dan opgeslagen in een grondstoffenhub in de buurt en vanaf daar met een vrachtwagen vervoerd naar een verwerker. De deelnemende bedrijven krijgen bovendien begeleiding om zo afvalvrij mogelijk te werken. Door hun unieke inzameling in steden wordt het restafvalpercentage sterk verlaagd. Daarnaast zijn de gebieden zelf verlost van een aantal vaakvorkomende problemen gerelateerd aan afval. Het gaat dan onder meer om vervuilende ophaalwagens, volle afvalcontainers of zelfs rondzwervend afval in de straten. In Amsterdam werden via Oscar Circulair bijvoorbeeld zo’n 900 vrachtwagenritten uitgespaard, is het aandeel restafval van 55% naar 21% gedaald en werd er zo’n 300.000 kilogram ‘afval’ gerecycleerd. De deelnemers zijn lovend. Zo is het dagelijks ophalen van gescheiden afval een grote ontzorging voor bijvoorbeeld horecazaken. Het stimuleert en faciliteert hen bovendien om bewuster met afval om te gaan in de zaak zelf. 

Gelderland van Morgen

Het Nederlandse Natuur en Milieu Gelderland werkt met Greendish en verschillende partners aan het verduurzamen van het voedselaanbod in Gelderland. Het doel van het project ‘Gelderland van Morgen’ is om de voedselverspilling tegen te gaan en plantaardig eten te stimuleren. Het project kende meer dan honderd deelnemers uit de horeca, zorg en catering. De provincie Gelderland wil de hoeveelheid voedselafval en verspilling verminderen met 50%. Hierbij ligt de focus op het adviseren en begeleiden van bedrijven om het voedselaanbod te verduurzamen en gezonder te maken. De resultaten van het project voor de deelnemende ondernemers spreken voor zich: 

• 114.681 kg minder voedsel weggegooid
• 802.764 euro aan kosten bespaard
• 1.758.903 kg CO₂-uitstoot voorkomen

Er zijn verschillende steden en gemeenten aangesloten bij het initiatief die deelnemende bedrijven steunen met een financiële tussenkomst.

Succesverhalen in Haarlem en Groningen

Greendish werd ook door de gemeente Haarlem ingeschakeld om haar circulaire doelstellingen te bereiken. Opdracht was het werven van lokale horecazaken, inzichten aan te reiken en te voorzien in een praktische begeleiding van de ondernemers. Tussen januari en september 2023 werden de horecazaken begeleid met opvallend positief resultaat. Er werd afgerond 3.500 kilo voedsel bespaard, zo’n 15.000 kilo CO₂ minder uitgestoten en zo’n 23,3 miljoen liter minder water verbruikt. Dit gaat gepaard met een kostenreductie van 23.306 euro of gemiddeld 2.913 euro per horecazaak. In Groningen werden een gelijkaardig traject gelopen met zes horecazaken. Ook daar zijn de besparingen zeer groot, met als kers op de taart een besparing van 50.074 euro voor de zes ondernemers samen.