Fietsenstallingen voor de toekomst

Fietsbezit én fietsgebruik in de lift

Volgens het onderzoek FietsDNA 2022 van Fietsberaad heeft 91% van de Vlaamse gezinnen minstens één fiets. In 2020 was dat nog 89%. Het gemiddeld aantal fietsen per Vlaams gezin bedraagt 2,82 in 2022. Ook het gebruik van de fiets neemt toe. Ongeveer 29% fietst dagelijks. Nog eens 27% fietst minstens wekelijks, een stijging met 4% ten opzichte van 2020. Het aandeel niet-fietsers daalt van 15% naar 13%. De opkomst van de elektrische fiets en een verbeterde fietscultuur en -infrastructuur liggen mee aan de basis van dit succes. Toch zijn er nog verbeterpunten. Zo is bijvoorbeeld 25 % van de fietsers niet tevreden over de parkeermogelijkheden voor fietsen.

Het belang van (goede) fietsstallingen

Fietsstallingen moeten veilig, comfortabel en gebruiksvriendelijk zijn. Gelukkig zien we tal van innovatieve oplossingen en initiatieven ontstaan om het stallen van fietsen naar een hoger niveau te tillen. Van slimme stallingen tot reparatiehubs, van circulaire fietsbatterijen tot flexibel straatmeubilair. De basis van een goede fietsstalling is helder: "Een goede fietsstalling moet veilig, toegankelijk, diefstalbestendig, kwaliteitsvol en servicegericht zijn", stelt Fietsberaad. Ook een voldoende grote capaciteit is een aandachtspunt.

Veiligheid

Veiligheid is een eerste cruciale voorwaarde. Fietsers moeten hun fiets met een gerust hart kunnen achterlaten, wetende dat ze beschermd is tegen diefstal en vandalisme. Dit kan door het voorzien van degelijke fietsenrekken waaraan de fiets stevig kan worden vastgemaakt, bij voorkeur met een ingebouwd slot. In grotere stallingen is ook sociale controle of cameratoezicht aan te raden. Zo experimenteert de Nederlandse spoorwegbeheerder ProRail in fietsstallingen in stations met slimme camerasystemen die verdacht gedrag automatisch detecteren.

Toegankelijkheid

Toegankelijkheid is een tweede vereiste. Stallingen moeten vlot bereikbaar zijn, ook voor minder mobiele fietsers zoals ouderen of jonge kinderen. Dat betekent: geen steile hellingen, voldoende brede doorgangen en bij voorkeur geen trappen. Eventueel kunnen liften of rolpaden soelaas bieden. Daarnaast is een logische en overzichtelijke indeling van groot belang, met duidelijke signalisatie en markering. Fietsers moeten intuïtief hun weg kunnen vinden naar een vrije plek.

Diefstalbestendig

Diefstalbestendigheid hangt nauw samen met veiligheid, maar verdient toch een aparte vermelding. Naast een stevig slot, kunnen ook afgesloten stallingen of fietskluizen uitkomst bieden voor wie zijn fiets langere tijd wil stallen. In Rotterdam testte men zelfs een volledig geautomatiseerde 'fietsDock' waarbij de fiets met een soort hijssysteem wordt opgeborgen in een beveiligde toren. Ideaal voor forensen die hun e-bike een dagje willen parkeren bij een station of P+R.

Comfort

Kwaliteit en dienstverlening vormen de kers op de taart. Fietsers stellen steeds hogere eisen aan het comfort van stallingen. Denk aan beschutting tegen regen en wind, maar ook verlichting en de aanwezigheid van oplaadpunten voor e-bikes. Fietsenstallingen worden steeds vaker een verlengstuk van de publieke ruimte, met een aangename uitstraling en extra services zoals fietsverhuur of -reparatie. 

Capaciteit en locatie

Hoe deze aspecten concreet worden ingevuld, is afhankelijk van de locatie en het type gebruiker. Bij stations en P+R's ligt de nadruk op grote capaciteit, beveiliging en extra diensten voor langparkeerders. In winkelstraten en binnensteden is juist behoefte aan vele kleinere, laagdrempelige stallingen voor kortparkeerders. Denk aan klemrekken of fietsnietjes in de directe nabijheid van winkels en horeca. Evenementen en publiekstrekkers zoals stadions of concertzalen vragen dan weer om flexibele stallingen met een hoge capaciteit, die makkelijk op- en afgebouwd kunnen worden. Tot slot is ook intermodaliteit een punt om mee rekening te houden. Uitgeruste fietsenstallingen nabij (knooppunten van) openbaar vervoer zijn belangrijk om combinatiegebruik en een vlotte aansluiting mogelijk te maken.

Woonwijken

Ook in woonwijken neemt het belang van goede fietsenstallingen toe, zeker nu steeds meer gezinnen meerdere (elektrische) fietsen bezitten. Buurtstallingen of deelsystemen kunnen een oplossing bieden als er thuis geen plek is. Sommige steden experimenteren met 'mobihubs', wijkstallingen die het midden houden tussen een private berging en een publieke stalling. Zo krijgen bewoners elk een afsluitbare fietskast ter beschikking, terwijl bezoekers hun fiets kwijt kunnen in een openbaar deel.

Innovatie in Bree

De stad Bree heeft bij de recente herinrichting van het stadscentrum en de kleine ring rond de stad veel aandacht besteed aan fietsers. Er zijn autoluwe straten gecreëerd met opvallend veel fietsparkeerplaatsen. Schepen van openbare werken Rudi Cober noemt het een geslaagde aanpak. “We wilden innovatief te werk gaan. Zo is er bijvoorbeeld de fietshub distriSPOT aan het Vrijthof. Hier kan de fietser via een QR-code gratis toegang krijgen tot opbergvakken voor boodschappen, helmen en batterijen, laadpunten en fietsbeveiliging. We waren de eerste in België met dit systeem. Maar we willen dat het nog meer wordt gebruikt. Hier gaan we nog actie rond voeren", aldus Cober. Via de VLAIO-oproep “duurzame bereikbaarheid van de kernen” kan de stad Bree rekenen op co-financiering van de integrale aanpak van hun bereikbaarheidsdoelstellingen.

Gratis stroom en esthetiek

Ook elders in de stad zijn er overdekte fietsparkings met groendaken en stopcontacten voor gratis stroom. “Er staan nog meer van dergelijke fietsstallingen op de planning”, zegt Cober. “Het fietsgebruik in Bree neemt steeds verder toe. Het leasecontract voor personeel van de stad bijvoorbeeld is een groot succes gebleken.” Esthetiek speelt ook een rol: er zijn overal stijlvolle fietsenrekken geplaatst, onder meer met uitgesneden metalen elementen. “Maar het belangrijkste is dat er veel fietsparkeerplaatsen zijn op strategische locaties zoals bij horeca, winkels en bushaltes. Met deze maatregelen zet Bree in op het stimuleren van de fiets als duurzaam vervoersmiddel in de stad. De combinatie van praktische voorzieningen en aantrekkelijke stallingen moet het voor inwoners en bezoekers aantrekkelijk maken om vaker de fiets te pakken. En we sluiten op deze manier naadloos aan bij de profilering van Limburg als de fietsprovincie bij uitstek.”

Fietshubs in Mechelen

Een trend is de komst van zogenaamde fietshubs, multifunctionele locaties waar fietsers terecht kunnen voor meer dan alleen het stallen van hun rijwiel. Een goed voorbeeld zijn de fietshubs in Mechelen. Naast herstellingen kunnen fietsers hier ook terecht om fietsbatterijen op te laden, lockers te gebruiken of fietsinfo te krijgen.De fietshubs krijgen een opvallende, herkenbare look en zijn strategisch verspreid over de stad, rekening houdend met andere voorzieningen in de buurt. Zo ontstaan echte fietsservicepunten die het gebruik van de fiets stimuleren.

Nood aan consequent fietsbeleid

In de Antwerpse zuidrand voerde de Fietsersbond een onderzoek uit naar de kwaliteit van het lokale fietsbeleid en de fietsinfrastructuur. De Fietsersbond is tevreden dat er waar mogelijk rekening gehouden wordt met hun opmerkingen, maar predikt vooral een integraal en consequent fietsbeleid. De 2,2 kilometer lange fietsstraat door het centrum van Aartselaar wordt beschouwd als een succesvol voorbeeld. 

Toekomst

De stallingen van de toekomst worden dus slimmer, duurzamer en multifunctioneler. Ze faciliteren niet alleen het parkeren, maar bieden ook diensten als opbergsystemen, reparatie, opladen en fietsverhuur aan. Bovendien worden ze steeds vaker gezien als een integraal onderdeel van de publieke ruimte, met een aantrekkelijke vormgeving die past bij de omgeving. Of zoals Fietsberaad Vlaanderen het verwoordt op hun website: " Buurtfietsenstallingen zijn niet alleen een belangrijke schakel in een sterk fietsbeleid, ze dragen ook onmiddellijk bij aan een attractieve woonomgeving. En omdat fietsende klanten dichtbij huis winkelen, leveren ze ook een bijdrage aan een sterker lokaal economisch weefsel."