Inclusieve stadsruimtes
Inclusiviteit en toegankelijkheid zijn voor bijna iedereen in min of meerder mate relevant. Hoe kan een stad haar bebouwde omgeving inclusiever maken?
Enter Here
Enter Here is een Nederlandse organisatie die gemeenten, bedrijven en organisaties begeleidt bij het aanpassen van gebouwen en openbare ruimtes om deze geschikt te maken voor alle mensen die ze willen gebruiken. Ze gaan er van uit dat de kwaliteiten van de fysieke (werk)omgeving medebepalend zijn voor gelijke kansen, het welbevinden en de keuzevrijheid van de mensen die er werken of verblijven.
Enter Here ziet een aantal sleutelingrediënten voor een inclusieve gebouwde omgeving. Volgens hen wordt inclusiviteit bepaald door toegankelijkheid en keuzevrijheid.
- Toegankelijkheid. Zowel via grotere infrastructurele aanpassingen als via kleinere (materiële) ingrepen of aanpassingen kan de toegankelijkheid van een stad of een gebouw verbeterd worden.
- Vrijheid van keuze. Niet elke omgeving biedt mensen de mogelijkheid om de keuzes te maken die bij hen passen. En dat kan sterk verschillen. Van menukeuzes in het (bedrijfsrestaurant) tot openingsuren van kantoren, van drukke en dynamische werkomgeving tot rustige concentratieplekken. Het is eigenlijk de wereld anders bekeken. Niet het team, de activiteiten of het werkdomein bepalen de omgeving en faciliteiten, maar de mensen zelf en hun behoeften.
Case: Inclusieve stadsruimte in Dordrecht
De stadsplanners van PosadMaxwan mochten zich bij de herinrichting van de wijk De Staart in Dordrecht buigen over de vraag hoe een ontwerpproces nu en in de toekomst inclusiever kan aangepakt worden om in te spelen op de behoeftes van de eindgebruikers. Hun onderzoek liep in samenwerking met onder meer de gemeente Dordrecht en de Provincie Zuid-Holland.
De stadsplanners van PosadMaxwan maakten voor hun onderzoek gebruik van geodata en GIS-modellen. Hiermee kunnen diverse (informatie)lagen over elkaar worden gelegd. Ze refereren naar het toenemend belang van de datascan in het ontwerpproces van publieke ruimtes omdat deze data er voor zorgt dat de behoeftes van de fictieve 'gemiddelde' bewoner beter in rekening worden gebracht. Omdat bij deze methode het resultaat vaak niet voldeed aan de behoeftes van de daadwerkelijke eindgebruikers - zo bewees het verleden - werd in het onderzoek nagegaan of er andere meer inclusievere ontwerpmethodes bestaan die wel leiden tot betere resultaten.
Het proces
De eerste stap bestaat uit een onderzoek naar hoe een inclusief ontwerpproces er uit ziet. Maar ook wat de rol van de ontwerper hierin is. Om tot een inclusiever proces te komen moet de opgave bekeken worden vanuit verschillende perspectieven op hetzelfde moment en dus niet elk om de beurt. Het zijn dus parallelle trajecten die onder meer een belevingsscan, een ruimtescan en een datascan omvatten. Daarboven moet er verbinding gemaakt worden met de bestaande beleidsinitiatieven. Een zeer integrale benadering is dus vereist om te kunnen spreken over een inclusief ontwerp.
De methode
Volgens PosadMaxwan zijn data over gezonde verstedelijking vaak alleen beschikbaar op wijk- en buurtniveau. “Hiermee is het ideaal om aandachtspunten naar voren te brengen, maar bewonersbevraging is nodig om meer kleur te geven aan de data. Je kunt niet met data alleen een verhaal vertellen. Behalve het aanvullen van de datascan met andere type scans en het aan elkaar koppelen van deze inzichten, ontdekten we een aantal aanpassingen die nodig zijn om onze data-analyse representatiever te maken, waaronder: verschillende doelgroepen een weging laten geven aan indicatoren, om uitkomsten doelgroep specifieker te maken. Daarnaast kwamen we tot een reeks nieuwe kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren die invloed hebben op de gebruiksvriendelijkheid van de publieke ruimte voor verschillende doelgroepen.”
Het resultaat
Op basis van de geïntegreerde wijkscan komen een aantal plekken naar voren waar invulling kan worden gegeven aan de bewonersbelangen (belevingsscan), de ruimtelijke knelpunten en kansen (ruimtescan), de beleidsinitiatieven (beleidsscan) en aandachtspunten wat betreft toegang tot een gezonde levensstijl (datascan).
Dit leidde tot drie ontwerpdoelen voor de Staart.
- Vergroenen op strategische plekken: niet meer maar wel beter groen.
- Verlevendigen van de wijk en versterken van de sociale cohesie door programma te concentreren op een beperkt aantal plekken, ook in het park.
- Het stimuleren van meer fysieke beweging door betere verbindingen.
