Leegstand bestrijden en voorkomen doe je zo

De bedrijvige kern

Thematische kernwijzers

De Vlaamse overheid zet sterk in op kernversterking en lanceerde daartoe een aantal steunmaatregelen. Eén van die maatregelen was een begeleidingstraject door de Profploeg. In deze trajecten zijn 92 steden en gemeenten aan de slag gegaan met specifieke cases onder begeleiding van één of meerdere experten. Op basis van de ‘lessons learned’ ontwikkelde de Profploeg een kernwijzer voor zes thema’s die belangrijk zijn voor de implementatie van een succesvolle bedrijvige kern:

1. Identiteit
2. Samenwerking
3. Leegstand
4. Duurzame mobiliteit
5. Beleving
6. Etnisch ondernemerschap

Concrete handvaten 

Met de kernwijzers wil VLAIO alle steden en gemeenten ondersteunen in hun kernversterkend beleid. Elke thematische kernwijzer is een werkdocument met concrete handvaten. Door middel van checklists, invulsjablonen en gepaste voorbeelden word je op weg geholpen om een bepaald aspect van de bedrijvige kern uit te rollen in jouw stad of gemeente. 

Kernwijzer Leegstand

Het succes van een kern of regio wordt vaak gemeten of uitgedrukt aan de hand van het leegstandscijfer. Dat cijfer wordt dan gebruikt als een waardemeter over de aantrekkelijkheid van een kern. Hoe meer leegstand, hoe minder aantrekkelijk. Hoe meer invulling, hoe dynamischer de kern. Een straat, zone of kern met veel leegstand zorgt voor een negatieve perceptie van de kern. Als lokaal bestuur doe je er dus goed aan om een actief leegstandsbeleid op te zetten. Leegstand staat uiteraard niet op zichzelf en wordt ook bepaald door heel wat interne en externe factoren zoals bereikbaarheid, inrichting publiek domein, ruimtelijke ordening, economische trends, enzovoort. Allemaal oefenen ze een indirecte impact uit op de leegstand in een kern. Als lokaal bestuur leegstand aanpakken is dus een complex gegeven dat best vanuit een bredere visie op de bedrijvige kern wordt benaderd. Toch zijn er ook heel wat tools en mogelijkheden om leegstand zo direct mogelijk te bestrijden of proactief te voorkomen. De kernwijzer Leegstand toont welke opties er zijn en hoe je direct op een gestructureerde manier actie onderneemt:

• Meten is weten
• Bepaal je focusgebied
• Ga in gesprek met eigenaars
• Creëer (betaalbare) ruimte voor starters en communiceer je troeven

Start bij de basis

Nog voor je start met het aanpakken van leegstand moet je eerst weten wat de situatie in jouw kern is. Het inventariseren van de leegstand lijkt in theorie een gemakkelijke stap. De praktijk leert dat hier heel wat organisatie en kennis voor nodig is. De kernwijzer legt uit waarom dit belangrijk is en hoe je dit doet. Naast het meten van het aanbod krijg je best ook een goede voeling met de vraag. Zo kan de leegstand in de kern gebruikt worden om kansen te geven aan ondernemers die de kern levendig houden. Leegstand is een continu verhaal van vraag en aanbod, dat zo goed mogelijk gestuurd moet worden volgens de visie van de stad of gemeente.

De juiste tools voor jouw situatie

Een leegstandsinventarisatie wordt vaak gekoppeld aan de (intentie tot) leegstandsheffing. In de kernwijzer leer je hoe je dit instrument kan optimaliseren en hoe je best omgaat met handhaving en opvolging. Bovendien is de leegstandsheffing niet het enige financiële instrument. Wist je bijvoorbeeld dat een gemeente ook een differentiatie van opcentiemen kan inzetten?

Focus op de kern

Steden en gemeenten moeten hun middelen zo efficiënt mogelijk aanwenden en willen ook het resultaat maximaliseren. Een belangrijke eerste stap hierbij is om het focusgebied te bepalen. Vastleggen waar je ondernemerschap wilt stimuleren betekent ook meteen stellen waar (bepaalde) handel ongewenst is. De afbakening van het kernwinkelgebied is een bekend voorbeeld. Maar ook het afbakenen van winkelvrije zones is in opmars. Via een aantal stedenbouwkundige instrumenten kan je dit sturen. Heb je er al aan gedacht om via een beleidsmatig gewenste ontwikkeling (BGO) op een relatief flexibele manier af te toetsen of bepaalde voorschriften al dan niet goed werken in de praktijk? Zo kan je eenvoudiger bijsturen alvorens je alles gaat verankeren. 

Leegstand aanpakken doe je niet alleen

Bij leegstand zijn een aantal belangrijke stakeholdersgroep betrokken. Op de eerste plaats de pandeigenaars. Deze groep is erg uiteenlopend, want ook grote investeringsgroepen of projectontwikkelaars hebben vaak panden in portefeuille. Door in dialoog te gaan ontdek je de wensen en behoeftes van de verschillende partijen en kan je hierop inspelen met het beleid. Premies en subsidies zijn klassieke voorbeelden. Maar ook het aanbieden van een gratis architectuurscan bijvoorbeeld kan helpen om samen te werken in het bestrijden van leegstand. 

Aantrekken van starters als basisprincipe

De kernwijzer start en eindigt met het duiden van het belang van vraag en aanbod. Het basisprincipe van leegstandsbestrijding is het koppelen van geschikte panden aan ondernemers. Een geschikt pand wordt doorgaans gedefinieerd als instapklaar en betaalbaar. Via verschillende voorbeelden beschrijft de kernwijzer hoe je een groter aanbod van geschikte panden stimuleert om vervolgens vraag en aanbod bij elkaar te brengen. 

Inspiratie én praktische gids 

Naast vele voorbeelden uit de begeleidingstrajecten van de Profploeg wordt ook verwezen naar verschillende instanties die kunnen helpen met inventarisatie, handhaving, communicatie, begeleiding, coaching, enzovoort. Als kers op de taart gaat de kernwijzer gepaard met uitgewerkte voorbeelddocumenten waarmee je direct aan de slag kan. De kernwijzer is naast een inspiratiebron dus ook een échte praktische gids. Je moet uiteraard nog steeds zelf de vertaling maken op maat van de lokale situatie.

Wil je zelf ook inzetten op een sterkere bedrijvige kern door gericht de leegstand aan te pakken? Ga dan meteen aan de slag en download de kernwijzer Leegstand.