Wat

Een zelfstandige in hoofdberoep is ieder natuurlijk persoon die een activiteit uitoefent dat een beroepsinkomen kan opleveren zonder dat je verbonden wordt door een arbeidsovereenkomst of ambtenarenstatuut en waarbij deze activiteit je enige of voornaamste bezigheid is.  

Je plichten

Je moet elk kwartaal sociale bijdragen betalen en dit altijd voor het hele kwartaal. Bij een opstart midden in het kwartaal, worden je bijdragen toch vanaf het begin van het kwartaal berekend. 

De voorlopige kwartaalbijdragen bij het begin van de activiteit (exclusief beheerskosten) worden jaarlijks aangepast en bedragen vanaf 1/1/2024 (refertejaar 2021) voor een hoofdberoep (berekend op een inkomen van € 16.861,46) € 864,15. 

Zelfstandigen in hoofdberoep die hun sociale bijdragen niet kunnen betalen, kunnen een aanvraag tot vrijstelling doen. 

Tip: op de websites van de sociale verzekeringsfondsen kan je berekenen hoeveel sociale bijdragen jij zal moeten betalen. 

Je rechten

• Je hebt recht op gezinsbijslag voor de kinderen die deel uitmaken van je gezin 
  • kraamgeld 
  • adoptiepremie 
  • gewone kinderbijslag, eventueel verhoogd met bijkomende bijslagen (mindervalide kinderen, …) 
• Je hebt recht op tussenkomst bij ziekte en invaliditeit, geboorte- en adoptieverlof: 
  • geneeskundige verzorging. Alle zelfstandigen zijn verzekerd tegen grote én kleine risico’s. 
  • arbeidsongeschiktheid. Je hebt recht op uitkeringen die verschillen naargelang de periode van arbeidsongeschiktheid. 
  • geboorteverlof. Jonge moeders hebben recht op 105 gratis dienstencheques na de bevalling. Je hebt recht op 12 weken moederschapsverlof (13 weken bij meerlingen) en een moederschapsuitkering. Sinds 1 mei 2019 hebben zelfstandigen die vader of meeouder worden, recht hebben op een geboorteverlof van maximum 10 dagen. 
  • adoptieverlof. Je hebt recht op adoptieverlof. Tijdens je adoptieverlof mag je geen zelfstandige activiteit uitoefenen. Sinds januari 2019 is de duur van het adoptieverlof niet langer afhankelijk van de leeftijd van het kind. Per adoptieouder bedraagt het adoptieverlof 6 weken. 
• Je hebt recht op pensioen. Als zelfstandige heb je recht op een rustpensioen. In geval van overlijden kan de overlevende echtgenoot of echtgenote aanspraak maken op een overlevingspensioen. 
• Je hebt recht op mantelzorg. Je hebt als zelfstandige het recht om, onder bepaalde voorwaarden, tijdelijk je beroepsactiviteit te onderbreken (minstens vier opeenvolgende weken) en hierbij maandelijks een uitkering te ontvangen van je sociaal verzekeringsfonds. De vormen van zorg die in aanmerking komen, zijn zorg voor een ernstig zieke, palliatieve zorgen en zorg voor een gehandicapt kind jonger dan 25 jaar. 
• Je hebt recht op rouwverlof. Dit is een is uitkering die kan worden gevraagd door zelfstandigen die hun zelfstandige activiteit onderbreken naar aanleiding van het overlijden van een familielid binnen een periode van één jaar na het overlijden. Je kan hierop een beroep doen bij overlijden van:
  • de echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner;
  • een natuurlijk kind of adoptiekind of het natuurlijk kind of adoptiekind van de echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner
  • een pleegkind in het kader van langdurige pleegzorg of het pleegkind van de echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner.
• Je hebt een overbruggingsrecht: dit recht biedt een vervangingsinkomen aan zelfstandigen die hun activiteit moeten stoppen. De uitkering heet overbruggingsrecht maar staat ook nog gekend als faillissementsverzekering, soms ook als stopzettingsverzekering.  Voorwaarden: 
  • faillissement 
  • collectieve schuldenregeling 
  • brand, vernieling door derden, natuurramp, beroepsallergie 
  • stopzetting om economische redenen      

Opgelet: je hebt geen recht op uitkeringen (pensioen, kinderbijslag, ...) voor het kwartaal waarvoor je geen of verminderde sociale bijdragen betaalt. Afgeleide rechten zijn wel mogelijk. 

Het sociaal-fiscale statuut van de zelfstandige biedt minder bescherming op het vlak van ziekte en pensioen dan het werknemersstatuut. Je kan je altijd bijkomend verzekeren. 

Artikel 37: gelijkstelling met een bijberoep

Wat is artikel 37?

Als zelfstandige in hoofdberoep is het de bedoeling dat je sociale bijdragen betaalt in verhouding tot je inkomen. Er is echter wel een minimumbijdrage zodat je voldoende sociaal verzekerd bent, zelfs wanneer je inkomen heel laag is.

Met de regeling 'gelijkstelling met bijberoep' (artikel 37) kan je als zelfstandige in hoofdberoep of meewerkende echtgenoot of echtgenote vrijgesteld worden van sociale bijdragen of een vermindering krijgen. Hieraan zijn wel enkele voorwaarden gekoppeld. 

Voorwaarden

De gelijkstelling kan aangevraagd worden als je behoort tot één van de volgende categorieën, indien ook aan de andere voorwaarden voldaan is. 

• Je bent gehuwd (wettelijk samenwonen is niet voldoende) 
• Je bent weduwe/weduwnaar en krijgt een overlevingspensioen of overgangsuitkering 
• Je bent vast benoemd leerkracht (tewerkstelling tussen 50% en 60%) 
• Je bent volksvertegenwoordiger, schepen, burgemeester of OCMW-voorzitter 
• Je bent erkend als persoon met een handicap. Die erkenning kan je krijgen als je verdienvermogen beperkt is tot 1/3 of minder van wat iemand zonder handicap op de gewone arbeidsmarkt kan verdienen. Meer informatie over de erkenning van je handicap vind je op handicap.belgium.be. De gelijkstelling met bijberoep is in dit geval mogelijk vanaf 1 juli 2023. 

De andere voorwaarden zijn dat je afgeleide sociale rechten moet genieten en je netto belastbaar jaarinkomen als zelfstandige maximaal 8.832,73 euro mag zijn. Voor volksvertegenwoordigers, schepenen, burgemeesters en OCMW-voorzitters mag het netto belastbare beroepsinkomen als zelfstandige op jaarbasis niet hoger zijn dan € 1.865,45 euro. 

Voor- en nadelen van artikel 37

Met de toepassing van artikel 37 moet je minder sociale bijdragen betalen. 

Verdien je op jaarbasis minder dan € 1.865,45, dan ben je zo onder andere vrijgesteld van sociale bijdragen. Als jouw inkomen tussen € 1.865,45 en € 8.832,73 ligt dan betaal je verminderde sociale bijdragen. Ligt jouw inkomen hoger dan € 8.832,73, dan betaal je onmiddellijk minstens de minimumbijdrage als zelfstandige in hoofdberoep. 

Hét nadeel aan deze regeling is natuurlijk dat je geen eigen sociale rechten opbouwt als zelfstandige. Je zal met andere woorden dus geen recht hebben op pensioen en geen recht hebben op uitkeringen bij moederschapsrust of arbeidsongeschiktheid.