5 best practices uit Vlaanderen voor innovatieclusters

In de aanloop naar de conferentie delen twee insiders hun 5 'best practices' voor open innovatie en clusterinternationalisering. Krijg een blik achter de schermen van het Vlaamse clusterbeleid met Annie Renders, Entiteitshoofd Clusterbeleid bij VLAIO, en Marc Van Gastel, Head of Invest bij Flanders Investment & Trade (FIT):

1. Geef een duwtje in de rug, maar de touwtjes uit handen 

“In Vlaanderen bestaan er twee soorten clusters waarin privé-, publieke en academische spelers zich verenigen om samen te innoveren. Enerzijds heb je de speerpuntclusters voor samenwerking op de lange termijn. Anderzijds zijn er de innovatieve bedrijfsnetwerken voor kortetermijnprojecten. Wat beide clustertypes gemeen hebben is de bottom-upmanier waarop ze tot stand komen. De Vlaamse overheid wil innovatie ondersteunen zonder zelf de touwtjes in handen te nemen. De clusters ontstaan dus grotendeels op initiatief van de bedrijfswereld zelf. 

Dit betekent niet dat overheden geen bemoedigend duwtje in de rug mogen geven door bedrijven te wijzen op de voordelen van clusterlidmaatschap. Door zich te verenigen, krijgen ondernemingen een unieke kans vertrouwd te raken met open innovatie en cocreatie. Dat heeft dan weer economische voordelen: bedrijven die hun kernactiviteiten uitbreiden in partnership met hun concurrenten, zetten vaak beter financiële resultaten neer op de lange termijn. Binnen een cluster ontdekken bedrijven bovendien nieuwe, en vaak efficiëntere processen. Bijvoorbeeld om slimmer met intellectueel eigendom om te gaan, of hoe ze binnen hun volledige waardeketen kunnen innoveren.” 
 

2. Eerst de strategie, dan de structuur 

“Bedrijven die beslissen om als cluster samen te werken, denken vaak lang na over de organisatiestructuur en bedrijfsvorm van hun samenwerkingsverband. Maar eigenlijk kan en mag dat niet vanaf het prille begin worden bepaald. Beter is om eerst de beoogde activiteiten en strategische missie van de cluster volledig op punt te zetten. Pas daarna kan je de nodige knopen doorhakken over de structuur en vorm.” 

3. Bouw vertrouwen binnen de cluster met de strategie 

“Binnen een cluster zie je vaak ook concurrenten zij aan zij innoveren. Alles staat of valt dan met vertrouwen: slagen de deelnemende bedrijven erin om hun data, processen en kennis in alle transparantie te delen? Een duidelijke strategie, missie en visie kunnen helpen om de drempel voor open innovatie te verlagen. Daarin is een cruciale rol weggelegd voor overheden. Wij helpen bedrijven  gemeenschappelijke objectieven en KPI’s te identificeren vanaf het prille begin van een cluster. 

Naast een gemeenschappelijk doel zijn ook een gedeelde verantwoordelijkheid en engagement belangrijk. Het Vlaamse clusterbeleid stoelt daarom op het principe van ‘voor wat hoort wat’. Voor elke euro die de overheid geeft, moeten de clusterleden minstens evenveel in het laatje brengen. De financiële inspanningen evenredig spreiden is trouwens ook een must als je wil dat clusters op termijn zelfstandig worden.” 
 

4. Begin lokaal, maar denk van meet af aan internationaal 

“Op het vlak van clusterondersteuning heeft Vlaanderen altijd een ‘olievlekstrategie’ toegepast. Dus eerst sterke lokale clusters ontwikkelen en pas daarna focussen op de internationalisering ervan. Die aanpak heeft onze regio zeker geen windeieren gelegd.

Maar al staat de internationalisering van een cluster pas later op de agenda, toch is het essentieel om er al vanaf het begin een strategie voor uit te stippelen. Dat kan door internationale markt- of landschapsanalyses uit te voeren, maar ook door een financieel plan op te maken voor de commercialisering van de clusterinnovaties in het buitenland.” 

5. Werk een internationale ‘unique selling proposition’ uit 

“Tot slot is het belangrijk om clusterontwikkeling op dezelfde manier te benaderen als de opstart van een nieuw bedrijf. De belangrijkste sleutel tot succes: een uniek aanbod dat inspeelt op reële behoeften van de sector – niet alleen lokaal, maar ook internationaal. In de geglobaliseerde economie van vandaag komen zowel concurrenten als innovatie-opportuniteiten uit alle hoeken van de wereld. 

Daardoor moet een cluster van bij het begin een ‘unique selling proposition’ uitwerken die ook in het buitenland overeind blijft. De innovatieve oplossingen die we lokaal ontwikkelen, kunnen wereldwijd ingang vinden – en omgekeerd.”