Groenere steden: het kan ook eenvoudig

Denk je bij ‘vergroening van de stad’ spontaan aan: duur, complex, tijdsintensief, technisch en moeilijk haalbaar? Laat je dan inspireren door een aantal initiatieven uit binnen- en buitenland die aantonen dat vergroening van de stad niet ingewikkeld hoeft te zijn. Bovendien is vergroening ook een hefboom om het economisch potentieel van de stad te versterken. 

Vergroening als hefboom

Vergroening draagt bij aan de realisatie van een sterke kern door een aantrekkelijke, gezonde, veerkrachtige en levendige leefomgeving te creëren waarin mensen willen wonen, werken en verblijven. Zeven specifieke voordelen bewijzen dit:

1. Aantrekkelijke en gezonde leefomgeving: groene ruimtes zoals parken, pleinen en bomenrijen maken de stad aantrekkelijker, aangenamer en gezonder om in te wonen. Dit kan mensen aanmoedigen om in de stad te blijven wonen en investeren.
2. Sociale cohesie: groene ruimtes dienen als ontmoetingsplaatsen voor bewoners, waardoor sociale banden worden versterkt en het gemeenschapsgevoel wordt bevorderd. 
3. Economische vitaliteit: groen in de stad trekt bezoekers aan en stimuleert toerisme. Dit kan leiden tot economische groei en investeringen in de kern van de stad. Bovendien toont onderzoek aan dat de aanwezigheid van groene ruimtes de vastgoedwaarde in een buurt kan verhogen. Mensen zijn vaak bereid meer te betalen voor woningen en commerciële ruimtes in gebieden met veel groen.
4. Klimaatbestendigheid: groene infrastructuur, zoals groene daken en regenwateropvangsystemen, kan de stad veerkrachtiger maken tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en hittegolven. Dit zorgt voor minder schade en dus voor een meer leefbare stad.
5. Verbeterde mobiliteit: groene loop- en fietspaden moedigen actieve vervoerswijzen aan, wat de bereikbaarheid van de kern van de stad verbetert, de afhankelijkheid van auto’s vermindert en geluids- en geurhinder voorkomt. 
6. Culturele identiteit: groene ruimtes kunnen dienen als locatie voor culturele evenementen, festivals, markten, feesten en zoveel meer. Dit versterkt de culturele identiteit van de stad en zorgt voor een bijkomende dynamiek.
7. Verbeterde mentale gezondheid: groen draagt bij aan het welzijn van bewoners, het zorgt voor minder stress en een betere algemene levenskwaliteit. Gezondere bewoners zijn over het algemeen productiever en hebben lagere ziekteverzuimcijfers, wat gunstig is voor de economie.

Zeven eenvoudige manieren om de stadskern groener te maken

Om de stadskern levendig groen te maken, zijn geen peperdure investeringen nodig. Ook kleine aanpassingen die het bestuur of de inwoners zelf maken, kunnen al heel wat resultaat opleveren. 

• Plant bomen en struiken: dé simpelste manier om de leefbaarheid in de stadskern te verbeteren, is zo eenvoudig als een boom planten. Bomen en struiken planten helpt niet alleen bij het verbeteren van de luchtkwaliteit, maar ook bij het verminderen van hittestress en het bieden van schaduw. Bomen zijn bovendien een – onschadelijk – wapen tegen wateroverlast en droogte. Als je kiest voor inheemse bomen en planten, zorg je bovendien voor optimale condities voor het wildleven in de stad. 
• Tegelwippen: ontharding zorgt ervoor dat meer water in de bodem kan sijpelen en dringt op die manier dus het gevaar voor overstroming en droogte terug. Moedig huiseigenaren aan om hun opritten en terrassen te ontharden en toon als stad het goede voorbeeld door pleinen, parkeerplekken en, waarom ook niet, straten waterdoorlatend te maken.
• Groene (voor)tuinen: moedig huiseigenaren aan om hun verharde (voor)tuin om te toveren tot een groene oase. Vooral het aanplanten van inheemse eetbare planten is een echte win-win. 
• Aanleg van groene daken, verticale tuinen en groene gevels: groene daken en gevels zorgen voor koele gebouwen en zijn nuttig als habitat en voedsel voor vogels en insecten.
• Aanleg van stadsparken en groene ruimtes: investeer in de aanleg en het onderhoud van stadsparken en groene ruimtes waar mensen kunnen ontspannen, sporten en de natuur kunnen ervaren.
• Bevorderen van gemeenschapstuinen: moedig de creatie van gemeenschapstuinen aan waar bewoners groenten, fruit en kruiden kunnen kweken en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.
• Bevorderen van duurzame praktijken: implementeer beleid dat duurzame praktijken bevordert, zoals het verminderen van het gebruik van pesticiden en het stimuleren van biologische landbouwmethoden. Dit kan je als gemeente ook doen door pesticiden te weren bij de verzorging van het openbaar groen. 

Opvallende initiatieven

Verschillende steden deden het al voor en tonen dat natuur en stad hand in hand gaan en de stadskern aantrekkelijker kunnen maken. Enkele opmerkelijke groene initiatieven:

• Singapore: de groenste stadstaat ter wereld

Singapore is, na Monaco, het meest dichtbevolkte land ter wereld. Toch slaagde het land erin om het stadsleven naadloos met de natuur te versmelten. Al in de jaren zestig besloot de overheid om Singapore te transformeren tot een ‘tuinstad’. Dit deden ze door massaal groen aan te planten, parken aan te leggen en deze met elkaar te connecteren, verticale geveltuinen te ontwerpen, voedselbossen, daktuinen en groendaken aan te leggen en ruimte te geven aan water in de stad. Met als extra pluspunt dat je nu apen en tropische vogelsoorten kan spotten in de binnenstad. De vergroening van Singapore zorgde niet enkel voor schonere lucht, verkoeling in de stad en meer dierenleven. Het zorgde ook voor een economische boost. De leefbaarheid van de stad trekt werknemers en bedrijven aan en de stadstaat kan elk jaar rekenen op een groot aantal toeristen. Dit leidde tot het Singapore van vandaag: een welvarende en bruisende stad in het midden van de natuur. 

• Stadsbos Genk 

Van gigantisch betonplein naar stadsbos, dat was de ambitie van het veelbelovende project van stad Genk om de meest verharde plek van de stad om te toveren in een groene oase met vegetatie, regentuinen en waterelementen. Het gaat om de ontharding en vergroening van de Grote Markt, het Stadsplein en het Sint-Martinusplein met onder meer een groene arcade, een wadicascade en een stadsbos. Het stadsbos werd in het tweede kwartaal van 2024 geopend en werd ontvangen als een groot succes voor inwoners en bezoekers. 

Ondersteunende communicatie

De realisatie van het stadsbos in het centrum van Genk is ingrijpend. De ontharding zorgde tijdelijk voor een minder fraai uitzicht en de ook de werken gingen gepaard met overlast. Bovendien zal het een tijdje duren voor het aangeplante groen helemaal volgroeid is. Om dit alles te ondervangen werd ingezet op ondersteunende communicatie en innovatieve acties. Zo plaatste de stad een tijdelijk uitkijkplatform naast de Grote Markt met een scherm waarop 3D-beelden te zien zijn. Die beelden werden eerder al via een VR-toepassing gelanceerd en laten een virtueel bezoek aan het toekomstig stadsbos toe. Genk plaatste ook drie ‘green hubs’ waar QR-codes toegang geven tot beelden van het vergroende marktplein.

• De groenste gevel ter wereld in Laakdal

Het nieuwe distributiecentrum van Nike in Laakdal heeft met zijn 2.000 m² de grootste groene gevel ter wereld. Maar liefst 100.000 planten werden in de gevel verwerkt. De plantenwand voorziet in een geïntegreerd irrigatiesysteem dat permanent zorgt voor voldoende water en voeding voor de planten.  

• Stadsboerderij PAKT Antwerpen

Gewassen en dieren telen in hartje Antwerpen, dat doen ze op het dak van de PAKT-site. Het 1.800 m² grote dak van deze site werd 7 jaar geleden omgebouwd tot stadsboerderij. In de boerderij worden meer dan 100 gewassen geteeld in groentebedden en serres en worden ook bijen, kippen en vissen gekweekt. 150 mensen uit de buurt tuinieren er samen.  

• Bijmegen

Vanop dak van het stadhuis in Nijmegen werken duizenden bijen dag en nacht samen aan 100% Nijmeegse honing. Dit doen ze door stuifmeel en nectar te halen in de stadsparken, voortuinen, balkons en plantenpakken in de stad. Zo heeft de stad haar eigen stadsimker en helpt ze het uitsterven van de bijen tegen te gaan. Bijen houden kan prima in de stad. Verschillende bedrijven houden nu al bijen op hun daken. De stad kreeg de passende bijnaam ‘Bijmegen’.

• Adopteer een boomtuintje

Om extra groen in de stad te krijgen, lanceren besturen zoals Hasselt een initiatief waarbij buurtbewoners een bomen- of bloemenperk kunnen adopteren. Die stukjes aarde rondom een boom zijn meestal kaal, maar vormen een perfecte bodem voor heel wat planten, bloemen en eetbare gewassen. 

• Ik wil een boom!

Verschillende steden en gemeenten, zoals Brugge, moedigen huiseigenaren aan om een inheemse (fruit)boom te plaatsen in de voortuin. Het enige wat de eigenaar zelf moet doen is een aanvraag indienen. De aankoop en de aanplanting is voor de rekening van het lokale bestuur. 

• Vlaams kampioenschap tegelwippen

Tegelwippen is ondertussen een bekend succesvol initiatief. De regels zijn simpel: iedereen kan meedoen. De deelnemers geven aan welke oppervlakte zij onthardden en de gemeente die het meeste tegels wipte per 1.000 inwoners wint. In 2023 werden op die manier 2.982.378 tegels gewipt in Vlaanderen. 

• Planten met buren Gent

Stad Gent lanceerde het initiatief waarin buren met elkaar kunnen samenwerken om hun straat te vergroenen. Daarbij gaan ze aan de slag om samen tegels te wippen en (klim)planten te zetten. Stad Gent helpt de buren door klimplanten, klimhulp, lage planten, ondersteuning én een aperitiefpakket te schenken. 

• Gemeente Essen zegt nee tegen pesticides

Al sinds 2015 gebruikt de gemeente Essen geen pesticides meer om het openbaar domein te onderhouden. Het is een eenvoudige maar doeltreffende beleidsbeslissing die intern een beperkte impact had maar extern, zeker op lange termijn, de fauna en flora in de gemeente doet bloeien.