Italiaanse Padova zet de standaard voor slimme stadsdistributie

Slimme en duurzame stadsdistributie in Padova

De Italiaanse stad Padova heeft met Cityporto één van de meest succesvolle stadsdistributiesystemen in Europa opgezet. Cityporto werkt volgens het zogenaamde hub-and-spoke model: goederen met bestemming Padova-centrum worden vanuit diverse leveranciers aan de rand van Padova verzameld in een logistieke hub, gelegen op zo’n 3 kilometer van het centrum. Daar worden ze zo efficiënt mogelijk gebundeld en vervolgens twee keer per dag met elektrische voertuigen of voertuigen op aardgas naar de stad gebracht. Het project draagt bij aan een structurele vermindering van de verkeersdrukte, CO₂-uitstoot en fijn stof.

Vijf kritische succesfactoren

Het succes van het model hangt samen met vijf kritische succesfactoren.

Samenwerking

Vanaf het begin werden lokale overheden, bedrijven en ondernemers betrokken om een gezamenlijk gedragen dienst te ontwikkelen. De eerste vier jaar werd het project gesteund met 360.000 euro subsidie. Sinds 2007 is Cityporto zelfbedruipend.  

Duurzame en efficiënte voertuigen

Door gebruik te maken van verschillende duurzame voertuigen worden de laatste kilometers zonder impact op het klimaat gereden. De voertuigen zijn allen verschillend, wat ook de efficiëntie van de gebundelde leveringen verhoogt. 

Distributiecentrum en ZTL

De oprichting van een slim distributiecentrum is essentieel. Deze logistieke hub moet zowel goed gelegen zijn ten opzichte van het centrum maar moet ook goed bereikbaar zijn voor de leveranciers. Even belangrijk is de inrichting van een ZTL (Zona Traffico Limitato) in het centrum. In deze autoluwe zone kunnen slechts beperkt voertuigen rijden, al dan niet binnen bepaalde tijdsvensters. De duurzame voertuigen zijn hier niet aan gebonden. 

Motiveren van transporteurs en koeriers

Een van de unieke aspecten van Cityporto is de vrijwillige deelname van transporteurs en koeriers. In plaats van verplichte deelname, biedt het project voordelen die bedrijven aanmoedigen om zich aan te sluiten. Zo hebben ze toegang tot de autoluwe zones, mogen ze gebruik maken van busbanen (om bijvoorbeeld verkeersopstopping te vermijden) en zijn ze niet gebonden aan gebruikelijke tijdsvensters. Ondertussen maken al meer dan 50 operatoren gebruik van de dienst omdat ze deze voordeliger en flexibeler vinden dan de organisatie van eigen leveringen. 

Data en slimme systemen

Cityporto maakt gebruik van geavanceerde informatietechnologiesystemen (ITS) om de dagelijkse leveringsplannen te beheren. Deze systemen maximaliseren de beladingsgraad van voertuigen en minimaliseren het aantal ritten. De systemen maken real-time monitoring en beheer van leveringen mogelijk wat snelle aanpassingen faciliteert. Door permanent data te verzamelen en te analyseren kunnen de processen voortdurend verbeterd worden. 

Vlaamse initiatieven

Ook in Vlaanderen lopen verschillende initiatieven die inzetten op slimme en duurzame stadsdistributie.

Wij.Leveren 1.0

Wij.Leveren (1.0) was een project dat gerealiseerd werd tussen 2019 en 2023 binnen de VLAIO-oproep EFRO-City of Things. In dit project werd een leverings- of distributieplatform gerealiseerd voor pakketverzendingen van lokale handelaars dat het mogelijk maakt om een gezamenlijke, duurzame en betrouwbare levering bij de eindklanten te kunnen garanderen. De focus ligt op connectiviteit, proces- en dataharmonisatie en bundeling van goederenstromen. 

Distributieplatform

Wij.Leveren is een slim distributieplatform dat uitgerold werd in de stad Leuven in samenwerking met zes buurgemeenten. Het platform brengt handelaars, klanten en transportaanbieders samen. Er werd een systeem ontwikkeld om pakjes bestemd voor Groot-Leuven meteen van de handelaar naar de klant te brengen op een milieuvriendelijke manier, zonder dat ze noodzakelijk eerst langs distributiecentra passeren. Lokaal gebeurt dit bijvoorbeeld via fietskoeriers. Bovenlokaal kunnen pakjes via Wij.Leveren bezorgd worden aan een overslagpunt waar andere koerierdiensten zorgen voor de verdere afhandeling. 

Wij.Leveren 2.0

Na een succesvolle eerste fase werd in 2024 een doorstart gemaakt met Wij.Leveren 2.0. Op vandaag maken al 150 Leuvense handelaars gebruik van het platform. In deze tweede fase wordt een uitbreiding naar Diest en Mechelen geïmplementeerd. De doelstelling is om tegen het einde van 2025 jaarlijks 10.000 pakjes via het platform te verzenden. 

Groot economisch voordeel

Door de schaalvoordelen kunnen specifieke tarieven onderhandeld worden met de transporteurs. Elke geregistreerde handelaar kan van die tarieven gebruik maken en geniet dus meteen van een economisch voordeel. Zeker voor lokale handelaars, die in tegenstelling tot grotere bedrijven zelf geen grote hoeveelheden pakjes versturen, betekent dit een groot verschil. Het voordeel bedraagt minimum 1,5 euro per pakje maar kan oplopen tot 15 euro per pakket. Op vandaag betaal je als individuele verzender bij BPost bijvoorbeeld 18 euro voor een pakket van 28 kilo. Dankzij Wij.Leveren betaal je voor datzelfde pakket slechts 7,61 euro. Ook opties zoals bijkomende verzekeringen worden tegen scherpe tarieven aangeboden. 

Opschalen en uitbreiden

Op vandaag zijn er twee logistieke partners aangesloten op het platform: Bpost en de Leuvense koerierdienst VeloCargo. Bpost zorgt voor alle nationale zendingen terwijl de koeriers via vrachtfietsen of elektrische bestelwagens pakketjes in Groot-Leuven transporteren. De uitbreiding naar Diest en Mechelen zorgt voor bijkomende inzichten maar ook voor opschaling. Omdat het project ook interesse geniet van andere steden en gemeenten, is het bij Wij.Leveren 2.0 de doelstelling om een overdraagbaar systeem te ontwikkelen dat instapklaar is voor nieuwe steden en gemeenten. 

ZES

Vanaf 2025 zet de Vlaamse overheid grote stappen naar emissievrije stadslogistiek via zero-emissiezones voor stadslogistiek (ZES). ZES heeft als doel volledig CO₂-neutrale stadsdistributie in de Vlaamse centrumsteden te realiseren tegen 2035. Stedelijke logistiek is verantwoordelijk voor een groot deel van de vervuiling in stadscentra, zoals CO₂, stikstofoxide en fijn stof. Daarnaast speelt logistiek ook een rol in files, verkeersveiligheid, ruimtebeslag en geluidsoverlast. Het initiatief omvat een regelgevend kader en flankerend beleid voor alle centrumsteden in Vlaanderen, met handhavingsmethoden zoals slimme camera's voor naleving van de emissienormen. 

Vlaanderen en Padua als voorbeeld voor de toekomst van duurzame logistiek

De initiatieven in Padova en Vlaanderen bewijzen dat slimme, duurzame stadsdistributie mogelijk is en positieve resultaten kan opleveren voor het milieu, de economie en de leefbaarheid van steden. De samenwerking tussen handelaars, logistieke bedrijven en overheden is cruciaal om een transitie naar emissievrije logistiek te realiseren. Ook belangrijk is dat vanuit die samenwerking schaalvoordelen ontstaan die lokale handelaars in staat stellen om te concurreren met grote retailers of webshops. Met projecten zoals Wij.Leveren 2.0 en Zero-Emissiezones voor Stadslogistiek zet Vlaanderen een belangrijke stap in de richting van een meer duurzame toekomst en slimme stadsdistributie.