Van massabouw naar kernversterking in Ede

In en rond het centrum van Ede waren tot ongeveer 2015 grootschalige bouwontwikkelingen de norm. De stad verloor zo haar oorspronkelijke identiteit en kracht. Sinds 2015 werd gebroken met deze werkwijze en wordt aan verandering gewerkt onder het motto 'Groen en Gastvrij Ede Centrum'. Ede is een van de snelst groeiende gemeenten van Nederland. De enorme expansie uit de jaren negentig mondde uit in grote leegstand in de periode 2010-2015. Ook omliggende steden hebben niet stilgezeten, wat samen met de gerealiseerde wijkwinkelcentra in Ede voor een grote druk op het centrum heeft gezorgd. 

Nieuwe toekomstvisie

‘Groen en Gastvrij Ede Centrum’ is een toekomstvisie waarmee Ede aan kernversterking wil doen om Edenaren terug trots te laten zijn op hun centrum. En er is al heel wat gebeurd: 

• Het Marktplein is getransformeerd naar een levendig en groen plein 
• De winkelstraten zijn vergroend 
• De detailhandelsbestemming is op 150 adressen verwijderd 
• Door transformaties worden er meer dan 1.000 woningen toegevoegd aan het centrum 
• Door het beeldkwaliteitsplan en een subsidieregeling zijn inmiddels diverse gevels van panden aangepakt 
• Introductie van nieuwe evenementen 

De investeringen hebben er uiteindelijk toe geleid dat zowel de Edenaar als de bezoeker van buiten Ede, het centrum meer zijn gaan waarderen. 

Realisaties op korte termijn

Doorgaans houdt een ommekeer in visie ook een lange realisatieperiode in. Echter, Ede is er in geslaagd op vrij korte tijd de ontwikkeling van het centrum terug op de rails te krijgen via een aantal succesvolle projecten. Enkele belangrijke lessen:

• Koers houden: de ontwikkelde visie biedt houvast voor alle ontwikkelingen in het centrum. Het opstellen van een gezamenlijke koers voor de langere termijn voor het centrum is daarom essentieel. De opgestelde visie is in 2021 vastgesteld. Het nieuwe college (na verkiezingen in 2022) heeft de visie omarmd en werkt ook de komende periode aan de uitwerking van de gestelde doelen. 
• Betrouwbare partner: als overheid moet je laten zien dat je een betrouwbare partner bent. Het vaststellen van een koers helpt daarbij, maar enkel een visie is niet voldoende. Ede heeft bij de vaststelling van de koers ook tegelijkertijd een bedrag van € 15 miljoen opgenomen in de begroting. Door de koers concreet te maken en te investeren in projecten laat je als overheid ook daadwerkelijk zien dat je betrouwbaar bent en het centrum van Ede helpt. 
• Het goede voorbeeld geven: door als overheid van start te gaan en te investeren in de openbare ruimte wordt de interesse gewekt bij andere partijen, zoals ondernemers, vastgoedpartijen en bewoners. Zij zien de positieve ontwikkelingen in de binnenstad en raken geïnspireerd en gemotiveerd om ook zelf de handen uit de mouwen te steken. Zo zijn ondernemers aan de slag gegaan met de organisatie van nieuwe evenementen op het nieuwe Marktplein en hebben diverse vastgoedeigenaren panden opgeknapt of getransformeerd. 
• Samenwerken concretiseren: het versterken van de binnenstad doet Ede samen: samen met de partijen uit de binnenstad. Per project wordt de mate van samenwerking geconcretiseerd. Bij bepaalde projecten kunnen partijen enkel een keuze maken tussen twee voorstellen, bij andere projecten ligt de regie nadrukkelijk bij een marktpartij en is de gemeente toehoorder. Door voorafgaand de mate van participatie duidelijk te maken, worden er ook geen verkeerde verwachtingen geschept. Op deze manier zijn de rollen en verantwoordelijkheden voor iedereen helder. 
• Perspectief bieden: Ede heeft in de afgelopen periode 150 detailhandelsbestemmingen verwijderd. Het verwijderen van de detailhandelsbestemmingen heeft uiteindelijk maar 1 procedure bij de Raad van State opgeleverd. De procedure werd dan ook succesvol beëindigd. Een van de redenen waarom er weinig bezwaar is gemaakt, is het bieden van perspectief. Met behulp van de sfeergebieden uit de visie hebben pandeigenaren in ruil voor de detailhandelsbestemming een andere bestemming gekregen, zoals wonen of werken. De toekomstmogelijkheden voor panden zijn hierdoor helder. 

Workshop samenwerken in de binnenstad

Ede zet de komende periode in op de professionalisering van de samenwerking in de binnenstad. Ondernemers, vastgoedeigenaren en gemeente richten hiervoor gezamenlijk een platform op. Om te komen tot een samenwerkingsplatform hebben de partijen besloten om niet gelijk de inhoud in te duiken, maar de tijd te nemen om eerst elkaar beter te leren kennen. Via een cursus 'Samenwerken in de Binnenstad', aangereikt door het Nederlandse Platform Binnenstadsmanagement, werd inzicht verworven in zowel de persoonlijke drijfveren als de effecten hiervan op de onderlinge samenwerking. Deze inzichten vormen nu de basis voor de verdere uitwerking van de toekomstvisie.