Programma Klimaatsprong
Het programma Klimaatsprong begeleidt de transitie om de energie-intensieve industrie in Vlaanderen tegen 2050 koolstofcirculair en CO2-arm te maken zonder haar concurrentievermogen te verliezen. De Vlaamse Regering riep hiervoor het programma Klimaatsprong in het leven.
De Vlaamse Regering keurde de eerste programmanota goed in juni 2023. Deze loopt tot 2025 en bevat korte en langetermijnacties tot 2050. Om de vijf jaar wordt een nieuwe programmanota voorgelegd met een evaluatie van de vorige nota en een aanpak voor de volgende vijf jaar. De volgende programmanota is voorzien voor 2025.
Roadmapstudie en contextanalyse
De acties in de programmanota 2023 zijn opgesteld op basis van een routekaart. Deze geeft een beeld van de mogelijke trajecten hoe de Vlaamse energie-intensieve industrie de transitie kan maken naar CO2-arm en koolstofcirculair. De indicatieve routekaart beveelt aan om tegen 2050 in te zetten op vier thematische transitiepaden, namelijk:
- Het gebruik van biomassa als energie en grondstof
- Circulariteit, met voornamelijk hergebruik van kunststof
- Elektrificatie en verhoogd gebruik van waterstof (H2)
- Het afvangen, opslaan en hergebruiken van CO2 (CCS en CCU)
De opgenomen beleidsaanbevelingen zijn onderverdeeld in zes pijlers:
- Zet een stabiel, haalbaar, coherent, effectief en kostenefficiënt beleid uit. Industriële bedrijven en investeerders in Vlaanderen hebben nood aan een stabiel, haalbaar, coherent, effectief en kostenefficiënt beleidskader richting 2050.
- Voorzie een rollend programma voor de verdere uitvoering van het industrieel transitieprogramma. Er is nood aan een industrieel transitieprogramma dat over meerdere jaren loopt, om te zorgen dat de industrie maximaal inzet op nieuwe CO2-reducerende technologieën.
- Financier de transitie. Cruciale aandacht moet gaan naar de voorfinanciering van investeringsprojecten zodat die de internationale concurrentiepositie van de Vlaamse industrie tijdens de periode van transitie beschermt en verstevigt.
- Bouw basisinfrastructuur uit die toekomstbestendig en niet-discriminatoir is. De uitbouw van nieuwe basisinfrastructuur is een essentiële randvoorwaarde voor de energie- en klimaattransitie.
- Lanceer een industrieel steunprogramma voor innovatie en implementatie. Innovatie en implementatie van CO2-reducerende technologieën vereisen een structurele ondersteuning vanuit de overheid.
- Werk aan een consistent en realistisch wetgevend kader. De industriële transitie vereist slimme regelgeving, die de klimaatneutraliteit helpt realiseren. De wettelijke instrumenten moeten de concurrentiekracht van de basisindustrie behouden en op lange termijn versterken.
Meer informatie over de routekaart.
De contextanalyse diende eveneens als input voor Moonshot, een toekomstgericht industrieel innovatieprogramma, dat in 2019 werd opgestart om technologische doorbraken in producten, processen en materialen te stimuleren tegen 2040 en op die manier te kunnen bijdragen aan een koolstofcirculair en CO2-arme Vlaamse industrie. Het programma Moonshot richt zich op (strategisch) basisonderzoek voor het realiseren van doorbraaktechnologieën. Klimaatsprong versterkt dit innovatieprogramma met een breed industrieel transitieprogramma.
Lees meer over Moonshot.
Werking en structuur Klimaatsprong
Het permanent overlegorgaan vormt het overkoepelend orgaan dat dit programma beheert en afstemt met een klankbordgroep om adviezen te formuleren aan de Vlaamse Regering.
Met de eerste programmanota zijn drie werkgroepen opgestart die de kortetermijndoelstellingen van de programmanota vertalen in acties. Het gaat om een werkgroep transitie-instrument, een werkgroep infrastructuur en een werkgroep innovatie. Daarnaast wordt er een Energiestudie 2050+ uitgevoerd. De werkgroep energie zal de aanbevelingen uit deze studie opvolgen.
Overlegorganen
Het permanent overlegorgaan bestaat uit vertegenwoordigers van:
- de Vlaamse overheid (VLAIO en VEKA, departement Energie, Wetenschap en Innovatie en departement Omgeving,) en van de kabinetten Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw en van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en toerisme,
- Catalisti (vertegenwoordiger Moonshot),
- de federaties van de basisindustrie (Energia, Essenscia en Steelbel) en
- de SERV-werkgevers- en werknemersvertegenwoordiging.
De klankbordgroep versterkt de samenstelling van het permanent overlegorgaan. Samen vormen ze een quadruple helix constellatie, waarbij kennisinstellingen, bedrijven, overheid en burgerorganisaties zijn vertegenwoordigd. De klankbordgroep geeft feedback op ontwerpadviezen van het permanent overlegorgaan.
De klankbordgroep bestaat uit vertegenwoordigers van:
- de Vlaamse overheid,
- federaties,
- het middenveld,
- de werknemersvertegenwoordiging,
- onderzoeksinstellingen,
- de transmissie- en distributiesector van energie,
- de havens (Port of Antwerpen-Bruges en North Sea Port).
De klankbordgroep kan op elke moment uitgebreid worden met extra vertegenwoordigers.
Werkgroepen
De werkgroep Transitie-instrument werkte een testcase uit die de meerkost van low-carbon technologieën kan compenseren aan de laagst mogelijke kost per vermeden ton CO2. De testcase, een vernieuwend VLAIO subsidie-instrument, is opgesteld op basis van de beste praktijken uit het buitenland en werkt op basis van Contracts for Difference en een veilingmechanisme.
De werkgroep Infrastructuur bereidde, in samenspraak met infrastructuurbeheerders, een strategische visie over het concept van leidingstraten voor. Ook aandachtspunten ter verbetering van vergunningsprocedures kwamen aan bod.
De werkgroep Innovatie werkt een voorstel uit om de kloof tussen onderzoeksresultaten naar innovatieve technologieën en de effectieve investeringen of toepassingen te verkleinen. Dit omvat de vraag naar een aangepast instrument dat de kapitaalsinvesteringsnoden van demoprojecten beter kan ondersteunen en een ‘rugzak’ met maatregelen om de participatiegraad en slaagkans van dossiers van Vlaamse bedrijven in het EU ETS innovatiefonds te verhogen.
De werkgroep Energie start op na oplevering van een bestelde energiestudie. Dit is voorzien voor het najaar 2024 en wordt gecoördineerd door VEKA.
De energiestudie 2050+ gaat na hoe we onze maatschappij in Vlaanderen in de toekomst op een realistische en kostenefficiënte wijze kunnen voorzien van klimaatvriendelijke energie. De studie ontwikkelde een model gebaseerd op open source (PYPSA), die gebruik maakt van geaggregeerde open data Het model staat toe om simulaties voor de toekomst te maken over de benodigde energie en hoe die aangeleverd kan worden.