Betaalbaar wonen door verweven: slim combineren voor een betaalbare toekomst

Betaalbaar wonen: een gedeelde uitdaging

De Vlaamse woonmarkt staat onder druk. Stijgende huizenprijzen en een tekort aan betaalbare woningen zorgen voor een groeiende kloof tussen vraag en aanbod. Niet alleen jongeren maar ook gezinnen, ouderen en mensen met een beperking ondervinden moeilijkheden. Eén oplossing wint steeds meer terrein: het verweven van functies. Door wonen, werken en andere activiteiten te combineren, ontstaan er niet alleen betaalbare woonmogelijkheden, maar ook levendige en dynamische buurten.

Ouderen belangrijke doelgroep

De nood aan betaalbare woonoplossingen is hoog, zeker voor ouderen. Professor An-Sofie Smetcoren van de Vrije Universiteit Brussel, specialist in ouderen en wonen, stelt dat het aanbod alternatieve woonvormen te klein is voor de groeiende vraag van een steeds diverser wordende ouderenpopulatie. Cohousing, co-wonen, kangoeroewonen en huisdelen zijn slechts enkele voorbeelden van hoe ouderen via nieuwe woonvormen een betaalbare oplossing vinden. De groeiende interesse in alternatieve woonvormen wordt bevestigd door onderzoek van de Koning Boudewijnstichting. Daaruit blijkt dat 10% van de ouderen groepswonen en 12% kangoeroewonen of zorgwonen overweegt. Uit het HOUSE-project, waarin 75 ouderen over hun woontoekomst spreken, blijkt dat ouderen samenwonen als een interessante piste zien.

Alternatieve woonvormen

Ook coöperatieve woonprojecten winnen aan populariteit. Het agentschap Wonen in Vlaanderen en het departement Omgeving ondersteunen vijf proeftuinen in Vlaanderen om te leren van concrete ervaringen. Deze projecten, van de Arenawijk in Deurne tot de gemeentehuissite in Kampenhout, verkennen diverse mogelijkheden van coöperatief wonen.

Verweven: meer dan een concept

Het concept van verweving draait om het slim combineren van functies. Dit kan gaan om het samenbrengen van wonen en werken, maar ook om het integreren van zorg, onderwijs, cultuur of andere functies in of rond woonprojecten. Het doel is om efficiënter gebruik te maken van de beschikbare ruimte, de kosten te drukken en sociale interactie te bevorderen. Dynamiek en nabijheid van functies verbeteren niet alleen de betaalbaarheid van wonen, maar versterken ook de sociale cohesie en verlagen de mobiliteitsdruk door werken en voorzieningen dichter bij huis te brengen.

Inspirerende voorbeelden uit Vlaanderen

Atelierwoningen Bazuin (Kuurne)

In Kuurne combineert het project Atelierwoningen Bazuin wonen en werken op een bedrijvenpark. De ruime ateliers bieden plaats aan zowel creatieve professionals als kleine ondernemingen. Dit verlaagt niet alleen de kosten voor de bewoners, maar stimuleert ook de lokale economie. Ontwikkelaar Hexagon realiseert in totaal 14 atelierwoningen met ruimtes van 120 m² tot 237 m² voor de woningen en 180 m² tot 302 m² voor de aansluitende units.

De Melkerij (Wachtebeke)

Dit sociaal huurproject combineert betaalbare woningen met gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een buurthuis en een gedeelde tuin. De nadruk ligt op collectief gebruik van ruimte, waardoor individuele woonkosten lager uitvallen.

Wonen, winkelen, eten en drinken in Laarne (Kalken)

Bij de vernieuwbouw van een bestaande Spar-supermarkt in Kalken werden 9 wooneenheden op het verdiep gerealiseerd. Op het gelijkvloers werd bijkomend een restaurant/teamroom en vergaderfaciliteiten voorzien. Ook een fietsenstalling werd geïntegreerd. Het verwevingsproject zet sterk in op duurzaamheid en ecologisch bouwen. Door efficiënt ruimtegebruik en de combinatie van verschillende inkomstenstromen werd het project financieel haalbaar waardoor ook de prijzen voor eindgebruikers marktconform bleven. 

Internationale inspiratie

Living Places (Kopenhagen)

Dit project brengt bewoners samen in experimentele woonconcepten. De architecten combineren functies als wonen en werken in hetzelfde project. De focus ligt op ecologischer bouwen en gezonder wonen. Maar de modulaire bouwstructuren zorgen er voor dat de projecten ook betaalbaar zijn en kunnen concurreren met de marktprijzen. 

Kalkbreite (Zürich)

De wooncoöperatie Kalkbreite in Zürich is een toonaangevend voorbeeld van betaalbaar wonen door verweving van functies. De huurprijzen in wooncoöperaties in Zurich liggen gemiddeld 40% lager dan vergelijkbare woningen op de vrije markt in de stad. Dit succes wordt toegeschreven aan de combinatie van gedeelde voorzieningen, efficiënt ruimtegebruik en een gemeenschapsgericht woonmodel. Daarnaast biedt Kalkbreite ook gesubsidieerde appartementen die nog eens 15% goedkoper zijn, gericht op huishoudens met lagere inkomens. Dit bewijst dat coöperatieve woonvormen niet alleen sociale cohesie versterken, maar ook een substantiële impact kunnen hebben op betaalbaarheid.

Barbican Estate (Londen)

De Barbican in Londen is een iconisch voorbeeld van multifunctioneel wonen. Het combineert woningen met culturele voorzieningen zoals theaters en een concertzaal. De gemengde functies maken het gebied aantrekkelijk voor verschillende doelgroepen.

Inwole Potsdam-Babelsberg

Inwole startte begin de jaren 2000 als een organisatie met als doel om een gebied te ontwikkelen waar wonen, werken, onderwijs, cultuur en ontmoeting gecombineerd konden worden. In 2005 werd een eerste stuk grond gekocht. Op vandaag bestaat het gebied uit drie woningen waar een veertigtal mensen wonen. Er zijn bovendien voorzieningen voor andere functies zoals een activiteitenhuis, seminarieruimtes, projectruimtes, gastlogies en kantoorruimtes. De gedeelde woon- en werkplekken zorgen voor betaalbaar wonen.

Trend in heel Amerika

In Davis, Californië, combineert The Cannery energie-efficiënte woningen met een gemeenschappelijke boerderij en commerciële ruimtes. In The Bronx is Peninsula een project waar betaalbare appartementen gecombineerd worden met een incubator voor start-ups actief in de voedingssector en een kruidenierswinkel. Gravity in Columbus (Ohio) is een betaalbaar woonproject dat omgeven worden door dienstverleners actief in wellness, mentale gezondheid en mindfulness. Er zijn ook winkelruimtes en het publiek domein wordt gebruikt voor foodtrucks of events. Siler Yard in Santa Fe richt zich naar artiesten die betaalbaar wonen en werken willen combineren op één plek. 

Toekomst van shoppingcentra

Een andere opvallende trend is de aanpak van shoppingcentra in de strijd om betaalbaar wonen. In Broomfield (Colorado) wordt shoppingcenter FlatIron Crossing omgetoverd tot een verweefproject waar je kan winkelen, eten, ontmoeten en nu ook wonen. Flankerend worden in of rond de shoppingcentra ook nieuwe functies toegevoegd zoals restaurants of parkgebied. In het revitalisatieproject van Lafayette Square Mall in Indianapolis moeten tegen eind 2025 zo’n 1.200 appartementen gerealiseerd zijn. In september 2024 kondigde hypermarkt Costco een nieuw project aan in Baldwin Hills (Los Angeles) waar op het verdiep meer dan 800 appartementen komen waarvan zo’n 180 voor gezinnen met een laag inkomen. 

Conclusie

Verweven functies bieden niet alleen een oplossing voor betaalbaar wonen, maar dragen ook bij aan het creëren van levendige, inclusieve buurten. Of het nu gaat om een kleinschalig project in Vlaanderen of een grootschalig internationaal voorbeeld, één ding is zeker: verweving is een stap richting de toekomst.