Nietsdoen als strategie voor stadsontwikkeling

Het beleid van overheden is vaak gedreven door een uitzicht op onmiddellijke oplossingen, constante verandering of bijsturing. Toch kan het tegenovergestelde principe van bewuste passiviteit en het omarmen van de status quo ook een verrassend effectieve strategie zijn. Dit concept gaat uit van het idee dat minder vaak meer is en dat het antwoord op complexe problemen soms ligt in het eenvoudigweg niet ingrijpen.

Taöisme

Het idee heeft zijn wortels in verschillende filosofische en politieke tradities. Dit concept wordt soms gerelateerd aan het Taoïstische principe van "wu wei", wat letterlijk "niet doen" of "niet handelen" betekent in het Chinees. In de Taoïstische filosofie betekent dit het volgen van de natuurlijke loop der dingen en het vermijden van onnodige interventie.

Genius loci

De Franse architecten Anne Lacaton en Jean-Philippe Vassal belichamen deze filosofie. Ze conserveren bestaande gebouwen en vermijden zo sloop en heropbouw. Hun werk toont een diep respect voor de 'genius loci', de unieke geest van een plaats, die ze zorgvuldig bewaren en versterken door subtiele, maar betekenisvolle ingrepen.

Place Léon Aucoc

De kracht van deze benadering wordt mooi geïllustreerd met het behoud van het pleintje Place Léon Aucoc in Bordeaux. Toen het Franse architectenduo de opdracht kreeg om dit plein te verfraaien, kozen zij voor een enigszins afwijkende aanpak. In plaats van meteen te beginnen met tekenen en plannen, namen ze de tijd om het plein en zijn gebruikers te observeren. Ze brachten tijd door op de bankjes, keken naar het dagelijkse leven dat zich daar afspeelde en spraken met de buurtbewoners. Deze interacties onthulden een diepe gehechtheid van de gemeenschap aan de plek. Dat uitte zich in een algemene waardering voor de sfeer van rust en harmonie die er heerste, een sfeer die door de jaren heen natuurlijk was gegroeid.

Delicate balans

De architecten concludeerden dat elke poging tot verfraaiing of radicale verandering van het plein deze delicate balans zou verstoren en daarmee de intrinsieke waarde ervan zou verminderen. Ze stelden de stedelijke overheid voor om het plein in zijn huidige staat te laten en in plaats daarvan te investeren in onderhoud en verzorging: nieuw grind voor de paden, regelmatige schoonmaak en betere verzorging van de lindebomen. Deze beslissing, hoewel aanvankelijk verrassend voor de opdrachtgevers, werd uiteindelijk geaccepteerd en uitgevoerd.

Gedragen resultaat

Het resultaat was dat Place Léon Aucoc bewaard bleef als een kostbare ruimte voor de gemeenschap. Een plek waar dagelijkse interacties en sociale cohesie konden blijven bloeien. Het plein werd zo dus niet alleen behouden in zijn fysieke vorm maar ook in zijn rol als een centraal punt in het sociale leven van de buurt. De aanpak toont aan hoe een diepgaand begrip van de context en de waarden van gebruikers kan leiden tot een ontwerpbeslissing die misschien tegen de intuïtie ingaat, maar uiteindelijk veel waardevoller is.

Erkenning

De recent toegekende Soane-medaille van 2023 door het Sir John Soane’s Museum in Londen is de bekroning van hun bijdrage aan het verrijken en bevorderen van de publieke waardering voor architectuur. Hun filosofie wint aan aanhang in politieke en sociale middens, waar de constante zoektocht naar snelle oplossingen vaak leidt tot een cyclus van problemen die weer nieuwe oplossingen vereisen.